Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü tarafından ‘Karaz Kültürü ve Ötesi: Büyük ve Karmaşık Kültürel Bir Olgunun Anatomisi‘ sempozyumu düzenlendi. Kafkaslardan İran içlerine, Doğu Anadolu’dan Levant kıyılarına dek devasa bir coğrafyada yayılım gösteren Karaz Kültürünün çekirdek bölgelerinden biri olan Erzurum’da Arkeoloji Müzesi’nin mesken sahipliği yaptığı sempozyuma alanında uzman isimler katıldı.
Bilim insanları tarafından 42 bildiri sunulan sempozyumun açılışında konuşan Erzurum Arkeoloji Müzesi Müdürü Hüsnü Genç, “Sempozyum, geçmişi anlamamıza ve gelecek jenerasyonlara aktarmamıza vesile olacak. Bu sempozyum yalnızca bir akademik buluşma olmanın ötesinde kültürel mirası müdafaa ve tanıtmaya da vesile olacak, farkındalık oluşmasını sağlayacaktır. İştirakçilerin sunumları Erzurum tarihini olduğu üzere Karaz kültürünü daha yeterli anlamamıza ve gelecek kuşaklara aktarmamıza vesile olacaktır” dedi.
Erzurum Kültür ve Turizm Müdürü Ahmet Yer, Karaz kültürünün sadece Doğu Anadolu’nun değil Mezopotamya’dan Kafkasya’ya Orta Asya’ya uzanan geniş bir medeniyet çemberinin köşe taşlarından biri olduğunu belirtti.
İLK SEMPOZYUM
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdür Yardımcısı Bülent Gönültaş, Karaz kültürüyle ilgili birinci sefer bir sempozyum düzenlendiğini söyledi. Sempozyumun hayalleri olduğunu tabir eden Gönültaş, “Daha 2’nci Dünya Savaşı sırasında Doğu Anadolu’ya gelen Dr. Hamit Zübeyir Koşay, bu bölgede çalışmalara başladı. Başlama maksadı Hititlerin Anadolu’ya geliş süreçlerini araştırmaktı. Yalnızca bir sondaj kazısıyla başlayan fakat günümüzde 10’dan fazla ülkenin hudutlarında ve yoğunlukla Anadolu coğrafyası olmak üzere yeşeren bir kültürden bahsediyoruz. Barışçıl bir kültür lakin kendi içerisinde homojen farklı coğrafyalarda, farklı özellikleri olan bir kültürden bahsediyoruz” diye konuştu.
“BU KÜLTÜRÜ ÜLKEMİZİN BİR KÜLTÜRÜ OLARAK GÖRMEMİZ GEREK”
Erzurum Arkeoloji Müzesi’nde açılan Karaz standını davetlilere gezdiren Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı, Türk Arkeoloji tarihinde birinci kere bir Karaz sempozyumu gerçekleştirildiğini belirtti.
Karaz kültürünün günümüzden yaklaşık 5 bin 500 yıl evvel bu coğrafyada yaşayan büyük bir kadim kültür olduğunu bildiren Işıklı, “Bugünkü Doğu Anadolu köylerine benzeyen köylerde yaşayan halkların oluşturduğu bir kültür. Daha çok tarım ve hayvancılıkla geçinen bugünkü köy modellerinden çok uzak almayan kültürel bir model olarak karşımıza çıkıyor. Aslında Karaz, Kura ve Aras ırmaklarının oluşturduğu bir kültür. Güney Kafkasya ve Doğu Anadolu’nun büyük bir kısmını anayurt toprağı olarak kabul ediyoruz. Buradan öbür bölgelere yayılıyor. Bugün ki Ürdün, İsrail, Filistin hudutlarına kadar ulaştığını biliyoruz. Anadolu’nun içlerine kadar gidiyor. Sivas’a kadar gittiğini biliyoruz. Hazar kıyılarına, İran topraklarına yayılıyor. Çok geniş bir coğrafyada çok uzun mühlet varlık gösteriyor. Yaklaşık bin 500 yıl boyunca bu kültürün var olduğunu ve 13 ülkenin hudutlarına yayıldığını ancak birebir vakitte bu kültürün ana toprakları ortaya çıkış topraklarının Doğu Anadolu olduğunu biliyoruz. Bu kültür kadim ve büyük bir kültür olmakla birlikte bizim Anadolu’muzun, bizim ülkemizin bir kültürü olarak görmemiz gereken bir kültürel yapılanma” dedi.
“DAHA AZLA HAFRİYAT, DAHA FAZLA ARAŞTIRMA”
Bu kültürü biraz daha tanınan hale getirmek ve halka ulaştırılması için daha fazla çalışma yapılması gerektiğini tabir eden Prof. Dr. Işıklı, şunları söyledi:
“Müzelerimiz son 10 yıldır büyük bir ivme yaşıyor. Bu kültürel yapılanmayı daha çok tanıtıyoruz. Biz arkeologlar, müzeciler kendi içimizde bunu biraz daha evirip çeviriyorduk. Kendi içimizde anlatıyorduk lakin artık halkın da ulaşabileceği imkânlar var müzeler sayesinde. Biz de tabi aldığımız ivmeyle daha fazla daha farklı işler yapmaya kültüre, sanata, tarihe, arkeolojiye insanımızı toplumumuzu biraz daha çekmeye çalışıyoruz. Eksiklerimiz var. Biz bunları görüp farkına varmak için bu cins sempozyumları yapıyoruz. Bu kültürle ilgili daha fazla ne yapılabilir, görünürlüğü nasıl artırılabilir bunları konuşacağız. Doğal arkeologlar için vazgeçilmez olan daha fazla hafriyat. Daha fazla araştırma. Bununla kontaklı daha fazla yayın. Müzelerimizde daha fazla zenginleşecek yeni çıkarılacak yapıtlarla. Yeni açılan ören yerleriyle bir arada görünürlük daha da artacak.”
“GENÇ ARAŞTIRMACILARI TEŞVİK ETMEK GEREKİR”
Karaz kültürüne yönelik en önemli kazıların Keban Barajı kapsamında yapıldığını kaydeden Prof. Dr. Işıklı, “Ülkemizde en önemli hafriyatlar 1960-1970’li yıllarda Elazığ, Malatya’da Keban projesi kapsamında yapıldı. O periyotta 20 hafriyat yapıldı. Daha sonra ne yazık ki Doğu Anadolu’da hafriyatlar büyük bir kesintiye uğradı. Günümüzde ise Doğu Anadolu’da 5 bölgede sistematik Karaz hafriyatları devam ediyor. Erzurum’da bu Değirmenler, Pulur ve Hınıs’ta Karaz kültürüne ilişkin yapıtların çıkarıldığı hafriyatlar var. Elazığ, Malatya ve Van’da da çalışmalar var. Kazıların muhakkak daha fazla artırılmasına muhtaçlık var. Yeni genç araştırmacıların bu alana yönelmesi gerekiyor. Arkeologlar Doğu Anadolu’da çalışmak yerine batıda çalışmayı tercih ediyor. Doğu Anadolu biraz daha sıkıntı geliyor tahminen lakin ben yaklaşık 30 yıldır akademik mesleğimizin her etabını Doğu Anadolu’da geçirdim. Çok da zevkli ve keyifli, verimli oldu. Bu bölgede çalışmanın da kendine nazaran has heyecanları var. Bence genç araştırmacıları buna teşvik etmek gerekiyor” diye konuştu.
