Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) hesap açma ve yenileme süreçlerinin bugün prestijiyle sonlandırıldığını duyurdu.
Merkez Bankası, 21 Aralık 2021’de dövizdeki çok oynaklığa karşı devreye alınan KKM uygulamasına ait yeni bir düzenlemeye gitti. MB, KKM hesap açma ve yenileme süreçlerinin 23 Ağustos 2025 prestijiyle sona erdirildiğini bildirdi. YUVAM hesapları ise bu değişikliğin dışında tutuldu.
ÖNCEKİ HESAPLAR VADE SONUNDA SONA ERECEK
Merkez Bankası’ndan yapılan açıklamaya nazaran, kelam konusu tarihten evvel açılmış hesaplar vade sonunda sona erecek ve ilgili bildirimler yürürlükten kaldırılacak. Bu kararla birlikte, KKM’nin Türk Lirası’na geçiş ve yenilenmesine ait toplam gayenin kaldırıldığı belirtildi.
Bu kapsamda zarurî karşılık faiz ve kurul düzenlemelerinin de gözden geçirildiği tabir edildi.
Mehmet Şimşek’in iktisat idaresine gelişi ile çıkış için hazırlığa başladığı KKM bir çok eleşitirinin de odağındaydı. Bir müddettir devam eden çıkış hazırlıkları sonunda kesin çıkış oldu. TCMB’nin KKM kararı ekonomistler tarafından değerlendirildi. KKM’nin büyük bir kayıp yarattığı en çok öne çıkan değerlendirmeler ortasında yer aldı.
Ekonomist Doç. Dr. Oğuz Demir sosyal medya hesabından şu değerlendirmede bulundu:
“Unutmayalım! KKM, Eylül 2021’de başlayan, bütün dengeyi alt üst eden nas siyasetinin sonucunda ortaya çıktı.
Aralık 2021’de faiz indirimleri ve TL’deki rekor bedel kayıpları ile yurt içindeki yerleşiklerin artık tek gün bile TL’de kalmak istemediği, geliri olan herkesin “bir gün bir gündür” diyerek dövize koştuğu devirde dolarizasyona koşan servet sahibi yurtiçi tasarruf sahibinin bu gazını almak için çıkarıldı. 60 milyar dolara mal oldu.
Ancak içeride kapalı devre KKM ile dengelense de asıl sorun dış açık finansmanı yani dövizin ülkeye gelmesiydi. Bu yüzden 2023 Haziran’da “rasyonel” yüksek faiz devri başladı. O da döviz krizi olmasın, yurt dışındaki yatırımcı ülkeye gelsin diye yapıldı. Şu ana kadar 80 milyar doları aştı maliyet.
Ülkenin düzlüğe çıkmasının tek yolu var, bir erken seçim ve iktidar değişimi! Aksi takdirde bu servet transfer düzeneği bazen içeridekine, bazen dışarıdakine devam edecek. Emeğimiz, üretimimiz, uğraşımızla biz değil, iktidarın siyasetinden yararlananlar durdukları yerde zenginleşmeye devam edecek! “
“ÇOK KIYMETLİ BİR KÖPÜK OLDU”
İktisatçı Mustafa Sönmez ise şu tenkitte bulundu:
“Döviz tavanı delerken 2022 başında uygulamaya sokulan ve 2023’te 140 milyar $ ı bulan KKM, hazine ve TCMB üstünden ziyan yazarak milyarları rantiyelere aktardı ve 44 ay sonra son buluyor.
Erdoğan’ın çıkardığı döviz yangınına çok değerli bir köpük oldu, malı da zenginler götürdü.”
“BUNLARIN MADDİ HESABI YAPILAMAZ”
KKM’ye dair iktisatta büyük kayıp yarattığı yorumlarına Merkez Bankası eski Başekonomisti Hakan Kara’dan dikkat çeken bir kıymetlendirme geldi. Kara KKM’nin yarattığı kaybın hesaplanamayacağını belirterek, yıkımın çok daha büyük olduğuna dikkat çekti. Toplumsal medya hesabu X’ten şu açıklamayı yaptı:
“KKM’nin maliyeti şu kadar lira bu kadar dolar üzere hesap yapanlar görüyorum. Bu türlü bir siyasetin gerçek maliyetini hesaplamak imkansızdır. Yüksek enflasyon, servet transferi, gelir dağılımdaki bozulma, inanç kaybı, ahlaki çürüme, beyin göçü vs.. bunların maddi hesabı yapılamaz.”
KUR MUHAFAZALI MEVDUAT UYGULAMASI NASIL BAŞLADI?
Türk Lirası’nı korumak maksadıyla devreye alınan Kur Muhafazalı Mevduat (KKM) sistemi, birinci defa 21 Aralık 2021 tarihinde uygulanmaya başlanmıştı. Dövizde yaşanan ani dalgalanmaların önüne geçmeyi hedefleyen bu sistemde, gerçek şahıslara ilişkin TL vadeli hesaplarda uygulanan faiz oranı ile vade başlangıç ve bitiş tarihleri ortasındaki döviz kuru artışı kıyaslanıyordu. Hangi oran daha yüksekse, o orana nazaran ödeme yapılıyordu. Faiz, kur artışını geçtiğinde faiz ödenirken; kur farkı daha yüksekse bu fark karşılanıyordu.
SİSTEM DEVREYE GİRDİĞİNDE 459 MİLYAR DOLARLIK HACME ULAŞILMIŞTI
KKM uygulamasının hayata geçirildiği periyotta sistemin toplam hacmi 459 milyar 230 milyon dolar düzeyindeydi. Lakin kurdaki yükselişin önüne geçilemedi. Uygulama sonrası dolar kuru 18 liradan 12 lira düzeylerine kadar inse de, Aralık 2022’ye gelindiğinde tekrar 18 liranın üzerine çıktı.
KUR YÜKSELDİ, MALİYET KAMUYA YÜKLENDİ
Kurun yükselişi, sistemdeki maliyeti artırarak Hazine ve Merkez Bankası üzerindeki finansal yükü büyüttü. Faiz oranlarının kur farkından düşük kalması durumunda oluşan fark, kamu kaynaklarıyla karşılandı ve bu durum sistemin sürdürülebilirliğini zorlaştırdı.
ŞİMŞEK’LE BİRLİKTE SİYASET DEĞİŞTİ
Mayıs 2023 seçimlerinin akabinde iktisat idaresinde yaşanan değişimle birlikte, KKM uygulamasına yönelik siyasetler da revize edildi. Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in göreve gelmesiyle, KKM’den kademeli çıkış sinyalleri verildi. Piyasalarda istikrarı bozmadan sistemden çıkış yapılacağı belirtilerek, TL’yi daha cazip kılan çeşitli tedbirler hayata geçirildi. Bu sürecin akabinde KKM hesaplarında azalma başladı.
2023 AĞUSTOS’TA TEPEYİ GÖRDÜ
BDDK bilgilerine nazaran, KKM hesapları 18 Ağustos 2023 tarihinde 3 trilyon 407 milyar TL’ye ulaşarak tarihi doruğunu gördü. Atılan adımlar sonucunda, yıl sonuna kadar bu sayı 2 trilyon 626 milyar TL düzeyine kadar düştü.
2025 yılına 1 trilyon 108 milyar TL’lik hacimle giren KKM sistemindeki düşüş sürat kesmeden devam etti. 15 Ağustos prestijiyle hesap büyüklüğü 440,6 milyar TL’ye (yaklaşık 11 milyar dolar) kadar geriledi.
KKM 44 AY SONRA TARİHE KARIŞTI
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB), 23 Ağustos 2025 tarihi prestijiyle KKM hesaplarına ait yenileme ve yeni açılış süreçlerinin sona erdiğini açıkladı. Hukukî bireylere yönelik çıkış adımı ise daha evvel, Şubat 2025’te tamamlanmıştı. TCMB’nin yaptığı açıklamada KKM uygulamasında çıkış sürecinin büsbütün sona erdiği vurgulandı. Böylelikle Kur Muhafazalı Mevduat sistemi, 44 aylık bir periyodun akabinde resmen sona ermiş oldu.
