Üçüne bir ortada her vakit rastlanmaz. Bu yüzden, Çin Devlet Başkanı Şi Cinping, Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin ile Kuzey Kore lideri Kim Jong-Un’un geçtiğimiz Çarşamba günü Çin’in zafer geçit merasiminde bir ortaya geldiklerini gösteren fotoğraf dünyanın ilgisini çekti haliyle. Hem bölgesel hem de global olarak değerli bu figürlerin birinci defa bu türlü bir fotoğraf vermeleri içerdiği bildiriler açısından bilhassa, doğal ki farklı.
Bir ortaya gelemeyecek kadar düşman ya da birbirlerine kızgın değiller elbette fakat bu birinci kere oluyor. Kıymeti burada. Japonya’nın İkinci Dünya Savaşı’nda mağlubiyetinin 80. yılının kutlandığı geçit merasiminde batılı devlet liderleri yoktu bilindiği üzere. Yalnızca her ikisi de hem Moskova hem de Pekin’le yakın alaka içinde olan Slovakya Başbakanı Robert Fico ile Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vučić yer aldılar zafer merasiminde.
Zafer Töreni’nin kendisi aslında başlı başına bir ileti. Çin medyasında Çin’in Japonya’yı mağlubiyete uğratmadaki rolünün küçümsendiği anımsatılarak, Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) zaferin kazanılmasındaki katkısının görülmemesini eleştiren yazılar yer almıştı. Ayrıyeten Şi açısından Putin, Kim, İran Cumhurbaşkanı Mesut Pezeşkiyan üzere batının yaptırımlarına uğramış başkanları Global Güney iştirakçileriyle bir ortaya getirmesi, bir zaferi anmaktan çok ABD’nin ticaret ile gümrük vergisi tedbirlerini artırdığı bir devirde diplomatik tartısını gösterme fırsatı da oldu zafer merasimi. Bir öbür ileti da Çin’in artık kendi tesir alanına sahip olduğunu, askeri gücünü, stratejik derinliğini sergilemesiydi. Pekin ayrıyeten jet avcı uçakları, su altı insansız hava araçları, gemi savar Ying Ji füzeleri, DF-26 “Guam katili” balistik füzesi dahil olmak üzere bir dizi gelişmiş silahı da tanıttı merasimde.
Fotoğraftan çıkarılan bildirilerden biri ise şu olabilir pekala; Kuzey Kore Lideri Kim, hiç de izole olmadığını gösterdi dosta düşmana karşı. İkincisi de yeniden Kim’le ilgili. Yerine geçeceği ileri sürülen kızı Kim Ju-ae’yi de beraberinde getirmesi varis savını güçlendirdi doğal olarak. Kim’in bunun bilhassa bilinmesini istediği argümanları var. Yani hanedanlık suçlamalarına aldırmadığını göstermiş de oldu bir bakıma.
Peki bu fotoğrafa bakarak yeni bir ittifakın başladığı ya da oluşturulmak istendiği sonucu çıkar mı? En azından şimdilik pek o denli görülmüyor. Zira Şi, Putin ile Kim ortasında resmi bir üçlü tepe yapılmadı. Putin ile Kim ortasında da özel bir görüşmenin gündemde olduğu söylenmişti lakin bu da gerçekleşmedi. Münasebetiyle bir İttifak oluşturulacağına dair iz yok şimdilik.
Her ne kadar askeri geçit merasimine katılmasa da Hindistan’ın Pekin’le bağlantılarının görünür yanları ortaya çıktı merasim öncesi ziyarette. Zira merasimden evvel Pekin’de bir hafta süren diplomatik görüşmelerde görünür, stratejik bir rol oynadı Hindistan. Başbakan Narendra Modi, birkaç gün evvel Lider Şi’nin konut sahipliğinde düzenlenen Şanghay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) doruğuna katılmış, böylece yedi yıl sonra birinci sefer Çin’i ziyaret etmişti. O fotoğrafta yer almasa da Modi’nin de ŞİÖ’ye yakınlığı “üçü bir arada”yı daha da güçlü ya da değerli kılıyor.
Hem zafer merasimine hem de verilen fotoğrafa batıdan da reaksiyonlar var doğal fakat asıl ilginci ABD Başkanı Donald Trump’ınkiydi. Herhalde fotoğrafı da gördüğünden olmalı, toplumsal medya hesaplarından Lider Şi’ye “Kim Jong Un ve Putin’e, ABD’ye karşı komplo kurduğunuz için en içten selamlarımı iletin” iletisini yolladı.
Bir öteki bildirisinde da Trump Şi’nin konuşmasında Amerika’nın İkinci Dünya Savaşı zaferindeki rolünün kabul edildiğini duymayı umduğunu da söyledi ki bu nitekim büyük bir ikiyüzlülüktü aslında. Hem batılı devletler hem de ABD, 22 miylon yurttaşını kaybetme bahasına İkinci Dünya Savaşı’nda Nazileri durduran, savaşın kazanılmasında büyük katkıları olan Sovyetler Birliği’nden hiç sözetmemişlerdir kutlamalarda. Artık Trump, birebir tavrın Çin tarafından katkısı görmezden gelinen ülkesine karşı yapıldığını düşünüyor. Tuhaf.
Hem Çin’in Japonya’nın mağlubiyetindeki katkısının daha fazla vurgulanmasına yol açması hem de batının/ABD’nin ticari/siyasi gayesi durumundaki üç önderin birlikte fotoğraf vermesi bir ittifakın kurulması değilse de “ortak düşman”a karşı birlikteliğin hatırlatılması açısından epey kıymetli.
Önceki günden daha gergin sabahlara uyandığımızı unutmamak lazım.
Sabah hangi “fotoğrafla” karşılaşacağımızı kim bilebilir?
