Çanakkale Boğazı’nda 2 bin metrekarelik alanda muhafaza altında olan Akdeniz mercanı “Cladocora caespitosa”, müsilaj tehdidiyle karşı karşıya kaldı. Dardanos açıklarındaki 2 bin metrekarelik alan, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesinden (ÇOMÜ) uzman grubun uzun vadeli çalışmaları sonucunda 2021 yılında jenerasyonu tükenmekte olan Akdeniz mercanı “Cladocora caespitosa” için Türkiye’deki birinci sert mercan müdafaa alanı ilan edildi.
Bugün kimileri 100 yaşın üzerinde olduğu varsayım edilen 800 koloniye konut sahipliği yapan ve Türk boğazlar sistemindeki tek büyük resif habitatı olarak bilinen alanın etrafında balıkçılık faaliyetleri ve dalış yasaklandı.
Yasakların tesiriyle Dardanos açıklarındaki bölgede balıkçılık baskısı son 4 yılda azalsa da balıkçılar bölgeye çıpa atmaya, tekneyle ahtapot avcılığına devam ediyor.
Öte yandan, global ısınma ve kirlilik nedeniyle denizlerde yine yayılım gösteren müsilajın bilhassa asırlık mercanlar üzerindeki olumsuz etkisi de görülüyor.
Anadolu Ajansı (AA) grubu, ÇOMÜ Denizcilik Meslek Yüksekokulu Öğretim Üyesi ve deniz bilimci Doç. Dr. Barış Özalp ile gerçekleştirilen dalışta, müsilajın “Cladocora caespitosa” mercan resifinde yarattığı ziyanı görüntüledi.
AVUSTRALYA’DAKİ SERT MERCAN, RESİF TİPLERİNİN TEK AKRABASI
Doç. Dr. Özalp, AA muhabirine, Dardanos açıklarında kuşağı tehlike altında olan Akdeniz’in tek kolonisel mercan tipinin ömür sürdüğünü belirterek, bu cinsin, Avustralya’daki sert mercan resif cinslerinin tek akrabası olarak bilindiğini söyledi.
Mercanların, kalsiyum karbonat iskelet yapısından ötürü denizde bir barınma alanı oluşturduğunu, birçok canlının beslenme, üreme ve yaşamsal faaliyetlerine takviye verdiğini aktaran Özalp, “Bunlar omurgasız canlılar, hareket edemiyorlar. Tabana bağımlı hayat sürdükleri için üzerlerine atılan ağlar kırılmasına, müsilaj ise ölmesine neden oluyor.” dedi.
Özalp, son yapılan çalışmalarda alanda 800 mercan kolonisi tespit ettiklerini anlattı.
Bölgedeki birinci çalışmaların 2009 yılında başladığını tabir eden Özalp, şöyle konuştu:
“Dalış sırasında evvel doğal kolonilerin hayat ortamını göstermeye çalıştım. Devamında ise ekim yaptığımız, uzunlukları 8-15 santimetreye değişiklik gösteren mercan kolonilerini görüyoruz. Transplantasyona niçin muhtaçlık oldu? Zira 2016’dan sonraki devirde bölgeye baskı yapan, burada kuşağı tehlike altında olan bir çeşidin yaşadığını bilmeyen balıkçılar vardı. 2009 yılından bugüne çalışmaların yapılması, farkındalığın artışına sebebiyet verdi. Transplantasyon projesi ve devamında gelen çalışmalar sonucunda balıkçımız da orada kaya değil, ortasında 100 yaşında kolonilerin bulunduğu mercan resifinin olduğunu öğrendi.”
EKİMİ YAPILAN MERCANLAR, SAĞLIKLI ÖMÜR SÜRÜYOR
Özalp, Çanakkale’nin Akdeniz Bölgesi’nde olmamasına karşın Akdeniz orijinli ve yaşlı bir mercan kolonisine sahip olduğunu vurguladı.
Bölgede hobi maksatlı dalış yapmanın mercanların kırılmaması için yasak olduğunu belirten Özalp, “Mercanı kırdığınızda öteki canlıların da barınma ortamını yok etmiş oluyorsunuz.” dedi.
Özalp, transplantasyon çalışmasının temel maksadının, avcılık nedeniyle kırıldıktan sonra ölmeyen mercanları tekrar ekmek olduğunu anlatarak, “2016-2017’de ekim yaptığımız mercanlar, sağlıklı ömür sürüyorlar ve büyüyorlar. Mercanların balıkçılık sebepli kırılıp kırılmadığını, ağ atan balıkçılar var mı, bunun takibini çok sıkı yapıyoruz.” sözünü kullandı.
100 YAŞIN ÜZERİNDEKİ 16 KOLONİ İNCELEME ALTINDA
Doç. Dr. Özalp, resif alanında paleontolojik çalışmalar da yürütüleceğini bildirdi.
1920’li yılların kolonilerinin tespit edilmesiyle paleobiyolojiyle de desteklenen çalışmaların olacağını anlatan Özalp, “Paleobiyoloji, 400 ve daha gerilere giden bir bilim alanını oluşturuyor lakin 100 yaş az bir yaş mühleti değil. O nedenle 16 koloniyi çok hassas inceliyoruz. Bu alana ağ atımı yapılsa, o koloninin üzerine ağ düşerse, ağı tekneye geri çekme anında birçok koloniye hasar verme mümkündür. Alanımız 2 bin metrekare. 700-800 metrekarelik bir alanda mercanlar belirli bölgelerde üst üste. Belirli bölgelerde dağınık bir yapı gösteriyorlar.” değerlendirmesinde bulundu.
Müsilajın üzerine çöktüğü omurgasız canlıyı öldürdüğüne dikkati çeken Özalp,
“2021 yılında problemli bir müsilaj olayı yaşamıştık. Artık tekrar müsilaj oluşumu görüyoruz. Son dalışta da müsilaj vardı. Hem posidonia çayırları hem mercanlar üzerinde müsilaj oluşumu var. Çok fazla kalırsa tahrip edecek diye düşünüyorum. Müsilaj, mercanları vefata götürebilir. Akıntıların da yardımıyla müsilaj ne kadar kolonilerin üzerinden uzaklaşırsa o kadar şanslıyız diyebiliriz. Mercan global ısınmadan etkilenen bir canlı mı? Evet. Bilhassa kalsiyum karbonat iskelet yapısına sahip olan bu cins canlılar, rastgele bir sıcaklık yükselmesinde hassasiyet gösteriyor, beyazlayıp ölebiliyor. 1,5 derecenin üzerinde sıcaklık artışı var Çanakkale Boğazı’nda. Şayet sıcaklık artışları bu türlü devam ederse bilhassa sert mercanlar ne yazık ki birinci derece etkilenecektir” tabirlerini kullandı.
