Merhaba pahalı okuyucularım, sizlerde soru ve görüşlerinizi [email protected] e-posta adresim üzerinden yahut X toplumsal medya hesabım üzerinden çarçabuk iletebilirsiniz.
Türkiye’de toplumsal güvenlik sistemi hâlâ dar, hâlâ seçici, hâlâ adil değil.
Kadının emeği ise hâlâ görünmüyor.
Çocuk büyüten, yaşlıya bakan, evi çeviren, evin iktisadını yöneten, akşam yemeğiyle bir haneyi ayakta tutan milyonlarca kadın… Emekli olamıyor. Emeklerinin karşılığı yok. Sigorta kayıtlarında isimleri bile geçmiyor. Zira sistem diyor ki: “Çalışan kazanır.” Pekala, konut bayanı çalışmıyor mu?
Yıllardır tıpkı soruyu soruyoruz: Bayan sırf fabrika çıkışı mı üretkendir? Sırf bordroda mı emeği sayılır? Yoksa mutfakta, kucağında çocuğuyla, hastanede refakatçi, okul servisine koşturan, geceleri uykusuz kalan da mı işçidir?
Evet, bayan emektardır. Fakat hâlâ emekli değildir.
Emeklilikte Bayana Görülen Rol: Eşin Vefatını Beklemek Mi?
Bugün Türkiye’deki milyonlarca bayan için toplumsal güvenlik, sırf eşin yahut babanın vefatı sonrası alınan dul yahut yetim aylığından ibarettir. Kendi ismine emeklilik hayal üzere. Zira sistem bayana etkin bir birey olarak değil, diğerine bağlı bir figür olarak yaklaşmaktadır.
İsteğe bağlı sigorta imkânı var deniyor. Pekala kim ödeyecek o primleri? Aylık 8.000 -9.000 TL’ye yaklaşan primleri hangi mesken hanımı ödeyebilir?
Hele ki hayatını eşiyle birlikte tek maaşla döndürmeye çalışan, birçok vakit borçla geçinen bir bayanın prim ödeyerek emekliliğe ulaşması, kâğıt üstünde var, gerçekte yok.
Doğum Borçlanması: Ne Hak Ne Adalet… Eksik Bir Teselli
Doğum borçlanması hakkı tüm sigortalı bayanlara tanındı. Bu olumlu bir adımdı. Fakat büyük bir eksikle yürürlüğe girdi. Zira doğumdan evvel sigortalı olmayan bayan, borçlanma yapamıyor. Yani bayan çocuk doğuruyor lakin sigortası yoksa, bu emek devlete nazaran “yok hükmünde”.
Üç çocuğa kadar 2160 gün (yaklaşık 6 yıl) borçlanma hakkı var. Lakin bu müddet yalnızca doğumdan sonra çalışmadığı günler için. Yani sigorta sisteminin mantığı şu: “Kadın doğursun ancak sigortalı olsun, sonra da iki yıl çalışmasın ki borçlanabilsin.” Böylesi çelişkili bir bakış açısı olabilir mi?
Üstelik doğum borçlanması, sigorta giriş tarihini geriye çekmiyor. Buna karşılık askerlik borçlanması yapan bir erkek, sigorta girişini geri alabiliyor, daha erken emekli olabiliyor.
Kadınlar da bu hak yok. Yani sistem, bir kere daha anneliği cezalandırıyor, askerliği ödüllendiriyor. Bu durum eşitlik prensibine değil, cinsiyet temelli adaletsizliğe işaret ediyor.
Ev Bayanlarına Emeklilik Kelamı: Müjde Değil, Mecburiyet
Yakın periyotta Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanı’nın mesken bayanlarına yönelik emeklilik kelamı umut yarattı. Açıklamaya nazaran isteğe bağlı sigorta priminin üçte biri devlet tarafından karşılanacak. Bu olumlu bir gelişme, ancak tekrar de eksik.
Çünkü mesken bayanlarına yalnızca BağKur statüsünden prim ödeme hakkı tanınıyor. Bu sistemde:
Daha geç emekli olunuyor,
Daha düşük maaş bağlanıyor.
Yani yeniden dezavantajlısın, zira evdesin. Halbuki bayanlara, SSK (4/a) statüsünden de prim ödeme hakkı da tanınmalıdır. SSK sistemi daha erken emeklilik fırsatı sunar.
Devlet, mesken bayanlarının sigortaya girişinde etkin rol oynamalıdır. İsteğe bağlı değil, zarurî tescil yapılmalı ve birinci evliliğini yapan bayanlara bir yıl boyunca prim takviyesi verilmelidir. Doğum gerçekleştikçe bu takviye artmalıdır. Örneğin:
Devlet primin %25’ini ödemeli,
Her doğuma karşılık +%10 takviye verilmelidir.
Bu takviye yalnızca maddi değil, toplumsal bir teminat ve bayan emeğine verilen sembolik bir bedeldir.
Şimdilerde ise muştular havalarda uçuşuyor. “Müjde mesken bayanlarına emeklilik geliyor” başlıklı haberleri okuyorsunuzdur. Ortada yalnızca müjdenin ismi ve ayrıntısı yok. 9000 prim gün sayısı ile mesken bayanlarına emekli ol demek ne kadar makul ve mantıklıdır. Yurt dışında mesken kadınlığında geçen mühletlere borçlanma hakkı var lakin tıpkı yakın Türkiye’de konut kadınıysa borçlanma hakkı yok. Bunun kabul edilebilir hiçbir tarafı da yok.
Sosyal Güvenlik Eşitliği Değil, Adaleti Hedeflemelidir
Bugün eşitlik ismine herkesin tıpkı kurallara tabi tutulması savunuluyor. Lakin tıpkı kurallara sahip olmayanlar için eşitlik, adaletsizliktir.
Bir erkek 20 yıl çalışır, maaş alır, prim öder, emekli olur.
Bir bayan 30 yıl konutta çalışır, çocuk bakar, yaşlıya refakat eder, borçlanamaz bile.
Bu sistem, emeğin tipini sınıflandırıyor. “Gelir getiren emek pahalıdır, konut içi emek bedelsizdir,” Böylesi bir anlayışla toplumsal güvenlik değil, yalnızca toplumsal ayrımcılık üretirsiniz.
Kadının sigortasız bırakıldığı, yaşlandığında dul maaşına mahkûm edildiği bir ülkede toplumsal devlet anlayışından kelam edilemez.
Doğum Borçlanması Tam Hak Haline Getirilmeli
Sigorta başlangıcı öncesi doğumlar da borçlanılabilmeli.
Her çocuk için borçlanma hududu kaldırılmalı.
Sigorta girişi borçlanılan gün kadar geriye çekilebilmeli.
Ev Bayanlarına Toplumsal Güvenlik Tescili Otomatik Olmalı
İlk evlilikte otomatik sigorta girişi yapılmalı.
Devlet, birinci 12 ay primleri üstlenmeli.
İsteğe Bağlı Sigortada Statü Tercihi Sunulmalı
Kadın isterse BağKur, isterse SSK statüsünden prim ödeyebilmeli.
Devlet Prim Dayanağı Genişletilmeli
Aylık primin %25’i devlet tarafından ödenmeli.
Her doğumda +%10 prim katkısı sağlanmalı.
Topluma ve Yönetenlere Çağrımdır
Kadınlar bu toplumun omurgasıdır. Onların hakkını teslim etmeden hiçbir ıslahat tamamlanmış sayılmaz. Bayanın emeğine kulak vermeyen sistem, çöküşe mahkûmdur. Konut bayanları yalnızca ocak başında değil, sistemin vicdanında da yerini almalıdır.
Bu uğraş bir hak gayretidir. Ve biz bu hakkı, bayanın alın teriyle, sabırla, sesiz çığlığıyla savunmaya devam edeceğiz.
Çünkü biz inanıyoruz: Bir toplumun medeniyeti, bayanın güvenliğindedir. Bir devletin vicdanı, bayanın emekliliğindedir.
