Türkiye’nin en büyük metropolü İstanbul’da yaşayan beyaz yakalı bölümün ekonomik durumunu araştıran İstanbul Planlama Ajansı’nın (İPA), Haziran 2025 raporu ile “istikrarlı orta sınıfın” ekonomik ve sınıfsal çöküş yaşadığını gözler önüne serdi.
İPA’nın bu kapsamlı raporu, Türkiye’de beyaz yakalı olmanın artık ekonomik ve toplumsal istikrar manasına gelmediğini bilakis git gide yoksullaşmaya neden olduğunu ortaya koydu.
ESKİDEN PARMAKLA GÖSTERİLİRLERDİ: ARTIK SEFİLLİK İÇİNDELER!
Uzun yıllardır toplumun “istikrarlı orta sınıfı” olarak kabul edilen bu küme, günümüzde güvencesizlik, geçim badiresi ve geleceksizlikle boğuşuyor. Rapor, beyaz yakalıların tarafındaki çarpıcı tespitini paylaştı.
Araştırma, beyaz yakalıların kendi sınıfsal kimliklerine dair algılarının esaslı bir değişime uğradığını ortaya koyuyor. İştirakçilerin birden fazla, yüksek eğitimlerine ve mesleksel niteliklerine karşın kendilerini artık orta sınıf olarak göremiyor.
Bir mühendis, “Bekar olmama rağmen, tek kişi yaşamama karşın geçinemiyorum” diyerek kendini alt sınıfta gördüğünü belirtirken, bir diğer iştirakçi ise “Bugün orta sınıf dediğimiz memurlar, bizim üzere kurumsal firmalarda çalışan nitelikli işçi dahi yoksulluk sonunun altında kaldı” değerlendirmesini yapıyor.
OKUYAN YANDI
TÜİK verileri, 2011-2023 periyodunda beyaz yakalıların temel iş gelirlerindeki artışın yalnızca yüzde 1058,2 ile en düşük düzeyde kaldığını gösteriyor. Birebir periyotta yöneticilerin ve nitelik gerektirmeyen işlerde çalışanların gelir artışı yüzde 1600’ü aşmış durumda.
Daha da vahimi, ILO datalarına göre beyaz yakalıların ortalama aylık karı 2014’te 1.237 dolarken, 2023’te 938 dolara geriledi. Bu düşüş, dolar bazında alım gücünde önemli bir erime yaşandığını kanıtlıyor.
İstanbul Barometresi bilgilerine nazaran, her dört beyaz yakalıdan üçü ya geçinmekte zorlanıyor ya da hiç birikim yapamıyor. İştirakçilerin yüzde 43,2’si temel muhtaçlıklarını karşılayabildiğini lakin kenara para ayıramadığını lisana getiriyor. Kira, en büyük yük kalemini oluştururken, çocuklu aileler için eğitim masrafları da bütçeyi derinden sarsıyor. Bir iştirakçinin “Çocuğunu istediği okula yollayabilen, Ayvalık’tan yazlık alabilen beyaz yaka yok artık” sözleri, durumun vahametini ortaya koyuyor.
“Geçiniyoruz lakin para ayıramıyoruz” diyenlerin oranı son üç yılın en yüksek düzeyine ulaşmış durumda. İştirakçilerin tamamı, İstanbul’da konut sahibi olmanın “imkansız” hale geldiğini vurguluyor. Mülk edinme umudunun büsbütün tükenmesi, bu kesimde gelecek tasasını daha da artırıyor.
“EĞİTİMLİ BİR MAVİ YAKA”
Araştırmanın en dikkat cazip bulgularından biri, beyaz yakalılar ortasında yurt dışında yaşama dileğinin bariz bir formda artması. Bu isteğin ardında yalnızca ekonomik nedenler değil, birebir vakitte çocuklarına daha yeterli bir eğitim ve toplumsal refah sunma motivasyonu da yatıyor.
Beyaz yakalılar, kendi sınıfsal pozisyonlarını tanımlamakta zahmet çekiyor. Bir kamu üniversitesi çalışanı kendini “eğitimli bir mavi yaka” olarak görürken, diğer bir iştirakçi “Ben beyaz yaka mıyım?” diye sorguluyor. Rapor, nitelikli emeğinin karşılığını alamayan, idealist beklentileri hayal kırıklığına dönüşen, giderek artan bir göç isteğine kapılan ve “umut değil, hayal kırıklığı taşıyan bir sınıf” portresi çiziyor.
KAMU VE ÖZEL BÖLÜMDE ÜMİTSİZLİĞİN İSMİ AYNI
Kamuda çalışan beyaz yakalılar ortasında da durum farklı değil. Bir öğretmen, mesleğini çok sevmesine karşın maddi karşılığını görünce yanlış meslek seçtiğini düşündüğünü tabir ediyor. Akademisyenler ise liyakatsiz atamalar nedeniyle yükselme beklentisinin kalmadığını belirtiyor.
Özellikle özel kesimde çalışan beyaz yakalılar, iş yerlerinde örgütlü çaba imkânı bulmakta zorlanıyor. Bir iç bağlantı uzmanı, “Mavi yakalılarda sınıf şuuru var, bizde yok” diyerek, beyaz yakalıların birleşmeden hiçbir şeyin değişmeyeceği ikazında bulunuyor.
