ABD Başkanı Donald Trump, uluslararası ticarette istikrarları sarsacak yeni bir adım attı. Daha evvelki açıklamalarıyla global piyasaları huzursuz eden Trump, bu defa gümrük vergilerinde ülkelere nazaran farklı oranlar uygulanacağını duyurdu. Yeni kararın hayata geçmesiyle birlikte kimi ülkelere yüksek vergi tarifeleri getirilirken, birtakım müttefiklere daha düşük oranlar uygulanacağı belirtildi. Uzmanlar, kararın hem ticaret savaşlarını derinleştireceğini hem de global piyasalarda dalgalanmaya yol açacağını söz ediyor.
Piyasalar, global ticaret hacminin daralacağı, ABD’de enflasyon ve resesyon yaratacağı beklentileri yaratan açıklamayla sarsıldı.
ABD ve Avrupa borsalarında sert düşüşler görüldü.
DÜŞÜŞ TARİHE GEÇTİ
S&P, Trump açıklamaları sonrasında iki günde yüzde 10’dan fazla düştü.
Bu düşüş, 1952’den bugüne yalnızca 4 sefer yaşandı.
İlki Ekim 1987’deki “Kara Pazartesi” olurken, ikinci düşüş Kasım 2008’de Global Finans Krizi ya da başka ismiyle Mortgage Krizi’nin patlamasıyla yaşandı. Mart 2020’de Koronovirüs (Covid-19) pandemisi ve sonuncusu da Nisan 2025’te Trump’ın gümrük vergileriyle yaşandı.
ABD’DE YÜZDE 22,6’LIK BİR DÜŞÜŞE YOL AÇTI
19 Ekim 1987’deki “Kara Pazartesi” günü Asya’da başlayan çöküşler tüm dünyaya yayılarak ABD’de yüzde 22,6’lık bir düşüşe yol açtı.
80’lerde Reagan’ın başkanlığı periyodunda ABD ekonomisindeki süratli büyüme ile piyasalarda oluşan optimist havayla pay senetlerinde fiyatlarda uzun süren yükseliş trendi “balonlaştı.” Ekonomik dengelerdeki bozulmaların yanında finansal olarak da süreçleri kolaylaştırıcı trading teknikleri, korunma gayeli yüksek riskli eserlerin portföyler olması üzere tetikleyici nedenler düşüşü sertleştirdi. Devrin kurallarında anlık ve erken yanlışsız bilgiye ulaşımın olmaması paniğin uzun sürmesine neden olurken, Hong Kong borsasında başlayan ve yüzde %50’ye varan düşüşün domino tesiri yaratması da “Kara Pazartesi”nin boyutunu genişletti.
BÜYÜK ŞİRKETLER İFLAS ETTİ VE MİLYONLARCA KİŞİ İŞSİZ KALDI
Kasım 2008’deki Global Finans Krizi, ABD’deki mortgage (konut kredisi) piyasasında yaşanan çöküşle tetiklendi. Düşük faiz oranları ve gevşek kredi siyasetleri, yüksek riskli konut kredilerinin artmasına yol açtı. Bu kredilerin geri ödemelerinde yaşanan meşakkatler, büyük bankaların batmasına ve dünya genelinde finansal sistemin önemli halde zayıflamasına neden oldu. Kriz, global ekonomiyi derinden sarstı, büyük şirketler iflas etti ve milyonlarca kişi işsiz kaldı. Krizin tesirleri, dünya çapında ekonomik sakinliğe ve büyük mali yardımlara yol açtı.
MART 2020’DE COVİD-19 PANDEMİSİ
Mart 2020’de Covid-19 pandemisinin global ölçekte yayılması, piyasalarda ani ve sert bir çöküşe yol açtı. Karantina tedbirleri, seyahat yasakları ve üretim duruşları ekonomik faaliyetleri neredeyse durma noktasına getirdi. Belirsizlik ortamı, yatırımcıları riskli varlıklardan kaçmaya yöneltti ve borsalarda tarihi düşüşler yaşandı. S&P 500, Dow Jones ve öteki büyük endeksler birkaç hafta içinde yüzde 30’un üzerinde bedel kaybetti. Global çapta merkez bankaları ve hükümetler, büyük çaplı teşvik paketleriyle piyasaları desteklemeye çalıştı.
Trump’ın gümrük vergileriyle de Nisan 2025’te de son günlerde görülen çöküş yaşandı.
UZMANLAR BU ÇÖKÜŞÜ YORUMLADI
Burcu AYDIN:
ABD Borsalarında son 70 yılın en sert çöküşleri:
1987: Kara Pazartesi
2008: Global finansal kriz
2020: Pandemi
2025: Trump vergileri
Attila KÖKSAL:
Trump piyasaları üzücü sarstı. S&P 500 1950’li yıllardan beri iki gün içinde yüzde on oranında yalnızca dört kere düşmüş. Bu da onlardan biri. Ancak piyasa iştirakçileri şimdi bunun bir alım fırsatı olduğunu düşünmüyorlar.
Cemal DEMİRTAŞ:
Abd borsalarında son iki günde 5trilyon dolarlık düşüşle 57.2 trilyon dolarlık büyüklüğe geriledi yani 2 günde 12 tane Türkiye borsası büyüklüğünde kıymet kaybı oldu. Biz o kadar küçük kaldık ki o yüzden MEYYİT taklidinin ötesi bir hale geldi.
