Yazları Teksas sıcağı kadar olmasa da bizi pişiren Washington’da Ağustos’un sonunda havalar biraz fazla serinledi.
Trump, en son gösteri yaptığı kabine toplantısı akabinde birkaç gündür ortada yok.
Neyseki Cumartesi günü MAGA şapkasıyla torunlarıyla görüldü.
Geçtiğimiz günlerde ellerindeki dolanım bozukluğu gibisi imgeyi fondöten ile kapattığı objektiflere yansımıştı.
‘Küçük bir operasyon mu oldu’ soruları soruluyor.
****
Peki bizim havamız nasıl?
Yani Amerikalı Türklerin yahut Amerika’daki Türkiye’nin?
En yakın vakitte önderler teması, Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın BMGK programında olacak.
Bu hafta ise Ankara, ABD Savunma Bakanlığından konukları ağırlıyor. En son görüşme Nisan ayında olmuştu.
Hızlanan trafikten kısaca bahsedelim; 30 Ağustos Zafer Bayramı’nda kaleme aldığımız bu yazıda…
****
Biliyorsunuz Türkiye ile ABD’nin bu devirde yaptırımları aşarak askeri paydaşlığı artırması umuluyor.
Tüm dünyanın bildiği üzere Trump yeterli bir tüccar.
Yeter ki sen bir şeyler almak iste.
Ukrayna’ya silah ‘verme’ durumundan, Avrupalıları, Amerika’dan Ukrayna için silah alma durumuna getirdiğini, artık ABD hükümetinin ödemediğini övünerek anlatıyor her fırsatta.
O halde Türkiye üzere kendini müdafaası için gereken hava savunma sistemine muhtaçlığı olan düzgün bir alıcıya Patriot dahil her cins satışı yapmaya da istekli olması beklenir.
Zira tüm yaptırımlara sebep olan süreç, bize Patriot verilmemesi üzerine S-400 almamızla başladı. Ve F-35 programından da bu nedenle çıkarıldık.
Aradaki alışverişe ve mali tabloya bakalım.
F-35’lere ödediğimiz para bir sütunda duruyor.
ABD bunu geri vermeli.
Ya da Türkiye S-400’lerden “kurtularak” programa dönecek.
***
Türkiye’nin yakın vakitte Amerika Birleşik Devletleri’nden son savunma alımı, 2024 yılında gerçekleştirilen F-16 Block 70 savaş uçakları muahedesi.
Türkiye başlangıçta, mevcut filosu için 40 yeni F-16 Block 70 uçağı ve 79 Viper modernizasyon kiti içeren paket için 23 milyar dolar üzerinden müzakere etti.
“Viper” ismi verilen Lockheed Martin’in en yeni paketi, eski F-16C/D’leri AESA radarı, yeni vazife bilgisayarları, çağdaş kokpit ekranları ve elektronik harp sistemleriyle donatıyor.
Ancak, bu paket daha sonra sadece yeni uçak alımına odaklanan ve modernizasyon kitlerini içermeyen halde 6–7 milyar dolar düzeyinde revize edildi.
Bunun münasebeti olarak Türk Havacılık ve Uzay Sanayii’nin (TUSAŞ) bu modernizasyonları artık kendi başına gerçekleştirebilecek kapasiteye sahip olması öne sürülüyor.
Yani KAAN savaş uçağı üzere programlar da dahil yerli savunma stratejisi…
Ancak Temmuz başında NATO için Washington’a gelen Cumhurbaşkanı Erdoğan’a bu kitlerin tedrici tedarik sorunu ile ilgili sorulduğunda, “Biden ile görüştüm, birkaç güne dönmesini bekliyorum” diyerek tedarik krizini kabul etmişti.
(Değişik vakitlerde alım yapan Bulgaristan, Filipinler üzere ülkelerde verilen fiyat sayıya nazaran farklılık gösteriyor.)
***
Aslında bu alımın küçülmesinin gerisindeki neden, F-35 programından arta kalan paramız ve mümkün Patriot alımına geri dönüşüm üzere nedenlerle de alakalı.
Bu alanlarda bir fiyat pazarlığı sürüyor.
Türkiye toplam 100 F-35A uçağı almayı planlıyordu. Bu pakete yalnızca uçaklar için yaklaşık 10–11 milyar $ ödenecekti ve ömür uzunluğu bakım ile eğitim maliyetleri dahil değildi.
Programda Düzey 3 ortak olarak Türkiye, geliştirmeye yaklaşık 1,25 milyar $, toplam 1,4 milyar dolar ödeme yaptı.
Türk Havacılık ve Uzay Sanayii, Roketsan ve Aselsan üzere şirketler aracılığıyla F-35 bileşenleri üretiminden faydalandı. Türkiye 2018’de eğitim maksadıyla ABD’de tutulan birinci uçağı teslim aldı, fakat S-400 tartışmasının akabinde 2019’da sonraki tüm teslimatlar durduruldu.
Altı adet F-35A uçağı, eğitim gayesiyle Amerika Birleşik Devletleri’nde tutularak Türkiye’ye teslim edilmedi. ABD, bu uçakların bakım ve depolama maliyetleri için Türkiye’den yaklaşık 30 milyon dolar talep etti.
F-35 savaş uçağının maliyeti vakit içinde dalgalandı. F-35A’nın ünite fiyatı 2019’da yaklaşık 89 milyon dolardan Lot 14 ile yaklaşık 78 milyon dolara düşerken, son datalar maliyetlerin tekrar arttığını gösteriyor.
2022’de F-35A’nın ortalama uçuş maliyeti 82,5 milyon dolar olarak kaydedildi. Bakım maliyetleri ise arttı.
****
Türkiye’nin memleketler arası müttefiklerinden en son aldığı savaş uçağı, Birleşik Krallık’tan planlanan 40 Eurofighter Typhoon jetleri oldu. 2,8 milyar sterlin bedelindeki bu mutabakat, Almanya’nın manileri kaldırmasıyla Temmuz 2025’te katılaştı.
Patriot hava ve füze savunma sisteminin maliyeti ise cinsine, içeriğine ve alıcı ülkeye nazaran değişiklik göstermekte.
Füzelerin batarya sistemi dışında bakım dayanak üniteleri ile de maliyetler artmakta.
Romanya 2017’de yedi Patriot bataryası ve 252 füze içeren muahedeyi 3,9 milyar dolara imzaladı.
2023 yılında İsviçre, PAC-3 MSE füzeleri ve ilgili ekipmanları içeren beş Patriot bataryası satın alımı için 1,2 milyar dolardan kontrat imzaladı.
Ürdün üzere mevcut Patriot’ları olan ülkeler de yükseltme ve yine sertifikalandırma üzere maliyetler ile ekipman alımı sürdürüyor.
Türkiye öbür taraftan HISAR isimli kendi hava savunma sistemini de geliştirmeye çalışıyor.
****
İşte bu gündemlerle Amerikalı bir takım haftaya Ankara’yı ziyaret ediyor.
Trump idaresi, Kongre’yi rahatsız etmeden tüm bu alıcı potansiyelini kullanarak bu satışların yapılmasını hedeflemekte.
Türkiye’nin F-35 programına tekrar katılma mümkünlüğü, hatta patriot alımı bilinmeyen olsa da büsbütün imkansız değil.
Pentagon, Ankara ile bir uzlaşmaya varabilirse Rus imali S-400 füze sistemleriyle ilgili ödünler verilmesi kural.
Türkiye’nin S-400’lerini Pakistan’da konuşlandırıp konuşlandıramayacağı sorusu da gündemde. Uzmanlara nazaran, bu türlü bir adım Moskova’nın onayını gerektirecek.
Ayrıca Pakistan’a yollanmayla, operasyonel zorluklar üzere siyasi ve lojistik riskler ve ABD yaptırımlarının yine ihlali bir başka konu.
****
Uzlaşma olursa Kongre onayı da mecburî olacak.
Başkanın Risch, Graham ve McCaul üzere Cumhuriyetçi senatörler ile yakın çalışması gerekecek.
Birkaç Senatör ve Temsilciler Meclisi üyelerinin kolay çoğunlukla alabileceği, mümkün satışa pürüz istikametinde bir önerge, süreci geciktirebilir.
Ancak liderin vetosunu kaldırabilmeleri için her iki Mecliste 2/3 çoğunluk elde etmeleri gerekir.
Son olarak Ağustos başında ABD Temsilciler Meclisi’nden iki partili 40 milletvekili, güvenlik kaygıları münasebetleriyle idaresi, F-35 jetlerinin Türkiye’ye ihracatını yasaklamayı sürdürmeye çağırdı.
Ayrıca, Amerikan Yahudi Komitesi (AJC) ve Helen-Amerikan Liderlik Kurulu (HALC) üzere kuruluşlar, Türkiye’nin F-35 programına yine dahlini engellemek ve Amerika’nın Rakiplerini Yaptırımlar Yoluyla Engelleme Yasası (CAATSA) kapsamındaki yaptırımların uygulanması için Kongre üzerinde faal lobi çalışmaları yürütüyor.
****
Geçen hafta Washington’a yakın bir semtte Filistinli bir markete uğradığımda, takip ettiğim Gazze protestolarında faal gördüğüm bir yüzün, orada çalıştığını fark ettim.
Kısaca konuştuk. Bana “Erdoğan is Yahud” dedi.
Ne hikmetse Kongre üyelerinden Yahudi kuruluşlarına, oradan tutun da birtakım hahamlara kadar ise, neredeyse hepsi Erdoğan’ı HAMAS destekçisi görüyor.
