İnsan Hakları Derneği(İHD), son periyotta gündem olan cezaevlerindeki hasta mahpusların durumuna ait rapor hazırladı. İHD Merkezi Hapishaneler Kurulu tarafından hazırlanan rapor ile, cezaevlerinde en az bin 412 hasta mahpus bulunduğu, durumu ağır kabul edilen 335 mahpusun 230’unun tek başına ömrünü devam ettiremediğini ve 105’inin de dayanağa gereksinimi olduğu açıklandı.
Derneğe gelen bilgiler, avukat-müvekkil görüşmeleri, mektuplar, aile ve yakınlarının müracaatları ve cezaevi ziyaretlerinde yapılan görüşmeler sonucunda hazırlanan rapor, İHD Diyarbakır Şubesi’nden yapılan açıklamayla paylaşıldı.
EN AZ BİN 412 HASTA MAHPUS VAR
Tespit edilen hasta mahpusların sıhhat durumlarına ait bilgilerin tabipler tarafından değerlendirildiği belirtilen raporda, Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğünün açıkladığı istatistiğe nazaran Türkiye’deki açık ve kapalı 395 hapishanede 7 Nisan 2025 prestijiyle 403 bin 60 tutuklu ve hükümlü bulunduğu aktarıldı.
Bu kapsamda cezaevlerinde 161’i bayan ve bin 251’i erkek olmak üzere en az bin 412 hasta mahpus bulunduğu kaydedildi. Durumu ağır kabul edilen 335 mahpusun 230’unun tek başına hayatını devam ettiremediği ve 105’inin de dayanağa muhtaçlığı olduğu söz edildi. Ayrıyeten, 188 mahpusun ise hastalıkları nedeniyle daima olarak denetim edilmesi gerektiği belirtildi.
HASTA MAHPUSLARIN 105’İ DAYANAĞA GEREKSİNİM DUYUYOR
- Yaşamını tek başına sürdüremeyen 230
- Desteğe muhtaçlığı olan 105
- Sürekli denetim edilmesi gereken 188
- Ameliyat olması gereken 38
- Tedavi edilmesi gereken 21
- Tanı konulması gereken 34
- Hastalığı takip edilmesi gereken 247
- Ortopedik pürüzü olan 8
- Görme mahzuru olan 23
- İşitme pürüzü olan 2
Raporda ayrıyeten kanser, kalp, hafıza, ruh sıhhati, tüberküloz ve KOAH, diyabet, böbrek, karaciğer hastalıkları; Wernicke-Korsakoff sendromu; ortopedik, görme ve işitme rahatsızlıkları bulunan mahpusların durumuna ait detaylara yer verildi.
“İNSANLIK ONURUNA YAKIŞMAYAN NAKİL ARAÇLARIYLA YAPILMAKTA”
-Hastane sevkleri, tek kişilik ebatlarda, bölmelerde ve insanlık onuruna yakışmayan nakil araçlarıyla yapılmakta ve bu durum sıhhat hakkı bakımından önemli kasvetlere neden olmaktadır. Bu araçlar bilhassa epilepsi, astım ve atak geçirme riski yüksek hastalıklar yanı sıra kronik hastalıkları bulunan mahpuslar için önemli riskler teşkil etmektedir
-Ring araçlarında yazın klimaların açılmaması, kışın ısıtılmaması, araçların içi çok kirli ve hijyen kurallarına uygun olmaması nedeniyle hastalıklar tetiklenmektedir. Mahpuslar bu ring araçlarının içinde saatlerce bekletilmektedir.
-Kelepçeli muayene dayatması ve hasta-doktor mahremiyetini yok sayan muayene odasına jandarma ve infaz müdafaa memurlarının girmesi de sıhhat hakkı ihlali oluşturmaktadır.
-Son yıllarda jandarma tarafından yapılan insanlık onuruna karşıt bir biçimde ağız içi arama dayatması ve çeşitli insan onurunu yok sayan uygulamalar nedeniyle de hasta mahpuslar hastanelere gidemiyorlar.
-Hasta mahpuslar vaktinde revire çıkarılmıyor, revirlerden polikliniklere ve polikliniklerden 3. basamak sıhhat hizmetlerine sevk süreçlerinde ise aylarca bekletiliyor.
-Ağır olan mahpuslar dahi olmak üzere, mahpuslar yatağa kelepçeleniyor. Diş çekimleri, kan alımı ve tüm muayeneler esnasında kelepçeler çıkartılmıyor.
-Mahpusların bulundukları koğuş ve hücreler gereğince ısıtılmıyor, havalandırılmıyor. Havalandırma saatleri kısıtlanıyor.
“TEMİZ SUYA VE SICAK SUYA ERİŞİM İMKANLARI KISITLANIYOR”
-Temiz suya ve sıcak suya erişim imkanları kısıtlanıyor. Şebeke suyu pak olmadığı için mahpuslar içme suyunu kantinden almak zorunda kalıyor. Maddi imkanı olmayanlar kirli ve sağlıklı olmayan suyu tüketmek zorunda kalıyor.
-Mahpusların iaşe bedelleri yetersiz, yemekler besleyici değil, ölçüsü az tutuluyor.
-Kimi hapishanelerde mahpuslar çok kalabalık koğuşlarda tutuluyor. Bu durum sıhhat sıkıntılarını olumsuz etkilemektedir. Yeteri kadar ısınma, hijyen, bireye ilişkin özel alanın olmaması ve beraberinde birçok sorunu beraberinde getirmektedir.
-Hapishanelerde yemekler sıhhate uygun olmayan plastik kaplarda veriliyor. Mahpusların metal kap talepleri kabul edilmiyor.
-Yüksek Güvenlikli Kapalı Hapishanelerde mahpuslar tek başlarına hücre tipi odalarda tutuluyor. Hasta mahpuslar ve engelli mahpusların da bir kısmı tekli odalarda tutulmaya devam ediliyor. Bu da hayat hakkı ihlallerini beraberinde getirmektedir. Bu hapishanelerde mahpuslar, çamaşırlarını bulundukları odalarda yıkamak ve kurutmak zorunda kalmaktadırlar. Tek bir oda içinde banyo, tuvalet ve ömür alanının iç içe bulunması ortamın nemli ve mikrobik olmasına yol açıyor.
“TEDAVİSİ YAPILMAYAN HASTA MAHPUSLARIN DA HEMEN İNFAZLARI DURDURULMALIDIR”
-Türkiye hapishanelerinde bulunan hasta mahpusların acil ve kalıcı tedavileri yapılmalı, hapishane şartlarında tedavisi yapılamayan/yapılmayan hasta mahpusların da hemen infazları durdurulmalıdır.
– Hapishanelerde bulunan ağır hasta mahpusların tümü tam teşekküllü hastane raporuna istinaden derhâl salıverilmeli, tedavileri ailelerinin yanında sürdürülmeli ve sıhhat sigortası devlet tarafından karşılanmalıdır.
-Mahpusları ruh ve bedensel bütünlüklerine yönelik tehditler ortadan kaldırılmalı, insan onuruna yaraşır uygulamalar geliştirilmelidir. Gerekli tedbiri almayan ve tesiri olan bireyler varsa aktif soruşturmalar yapılmalı ve yaptırımlar uygulanmalıdır.
-Cezaevi yönetimleri tarafından hasta tutuklu yahut mahkumlara diyete uygun yemek sağlanmalıdır.
-Hastaların revire çıkarılmaları, hastaneye sevkleri hızlandırılmalıdır. Teşhis, tedavi ve denetimlerinin uzman tabipler tarafından yapılması sağlanmalıdır. Hapishanelerdeki sıhhat çalışanı sayısı arttırılmalıdır.
-Ağır hastaların ring araçları ile değil, ambulansla hastanelere sevki sağlanmalıdır.
-Adli Tıp Kurumu sıhhat sebebiyle infazın ertelenmesi raporlarında son ve tek merci olmaktan çıkarılmalı ve tam teşekküllü hastaneler ve üniversite hastanelerinin raporları da kabul edilmelidir.
-Sağlık sebebiyle infazın ertelenmesi kararlarında cumhuriyet savcılarının takdir yetkisi kaldırılmalı, hastanelerin verdiği raporlar temel alınarak cezaların infazları ertelenmeli, hasta mahpusların infaz ertelemesi önündeki “toplum güvenliği bakımından tehlike” kriteri kanundan çıkarılmalıdır.
-Cumhurbaşkanının sıhhat sebebi ile mahpusları af yetkisini düzenleyen genelgesi değiştirilmeli, Cumhurbaşkanı ağır hasta mahpuslar ile ilgili yetkisini ayrım gözetmeksizin kullanmalıdır.
-Türkiye’nin mevcut infaz rejimi BM Mandela Kurallarına uyumlu hale getirilecek biçimde değiştirilmeli, Terörle Mücadele Kanunu bakımından infazda ayrımcılığa son verilmelidir.
