Cinsiyet değişikliği ameliyatına ait düzenlemeleri içeren Türk Uygar Kanunu’nun 40. unsuru, Anayasa Mahkemesi gündemine taşındı. Antalya 13. Asliye Hukuk Mahkemesi, eşcinsel bir bayanın cinsiyet değişikliği talebiyle ilgili açtığı davada, uygulama konusu olan 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 40. unsurunun iptaline karar verilmesi istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne itiraz yoluyla başvurdu.
Alınan bilgiye nazaran, Antalya’da bir bayan, “transseksüel yapıda olduğunu, cinsiyet değişikliğinin ruh sıhhati açısından elzem olduğunu, atanmış cinsiyeti bayan olmasına karşın cinsel kimliğinin erkek olduğunu, görüşünün de erkek cinsiyetine ilişkin olduğunu, toplumsal ve iş hayatında bunun sonuçları ile karşılaştığını” belirterek, cinsiyet değişikliği ameliyatına müsaade verilmesini talep etti.
MAHKEME TALEBİ DEĞERLEDİRMEDEN ORTA KARAR KURDU
Kadının açtığı davaya bakan Antalya 13. Asliye Hukuk Mahkemesi, talebi değerlendirmeden evvel orta karar kurarak, davada uygulama konusu olan “cinsiyet değişikliği” hususunu düzenleyen Türk Uygar Kanunu’nun 40. unsurunun iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne müracaat yaptı.
Başvuruda, “Kanun hususunun, bu istikametiyle bayan ve erkek ortasındaki farklılığın temelini oluşturan (Y) kromozomunu ve onun cinsiyete dayalı tesirlerini ihmal ettiği, kendisinde Y kromozomu bulunmayan bir kişinin erkeklerden sayılabileceği, Y kromozomu bulunan bir kişinin de bayanlardan sayılabileceği üzere bir sonucun meydana geldiği savunularak, bu durumun toplumsal sistem içinde sorun teşkil edeceği” öne sürüldü.
“KADINLAR ÇALIŞMA KAİDELERİ BAKIMINDAN ÖZEL OLARAK KORUNURLAR PRENSİBİNE AYKIRI”
Mahkeme, Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı itiraz müracaatında, düzenlemenin bu nedenlerle Anayasa’nın “kanun önünde eşitlik” unsurunu düzenleyen 10. unsuru ile “çalışma şartları”nı düzenleyen 50. unsuruna alışılmamış olduğunu tez etti.
Anayasa’nın 50. hususu, “Kimse, yaşına, cinsiyetine ve gücüne uymayan işlerde çalıştırılamaz. Küçükler ve bayanlar ile vücudu ve ruhi yetersizliği olanlar çalışma kaideleri bakımından özel olarak korunurlar” kararlarını içeriyor.
İLK İNCELEME TAMAMLANDI
Anayasa Mahkemesi, müracaatın birinci incelemesini tamamladı, müracaatta bir eksik tespit etmedi.
Ancak Türk Uygar Kanunu‘nun 40. hususunun 2. fıkrasındaki, “cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmi sağlık kurulu raporuyla doğrulanması halinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verileceği” biçimindeki düzenlemenin iptal istemini oy çokluğuyla daha evvel reddettiği için iptal istemi, tıpkı unsurun 1. fıkrası istikametinden temelden görüşülecek. Yüksek Mahkeme, bu fıkra istikametinden iptal istemini daha sonra belirlenecek bir günde temelden görüşerek karara bağlanacak.
İPTALİ İSTENEN HUSUS NEYİ İÇERİYOR?
Türk Uygar Kanunu’nun 40. hususu birinci fıkrası, “Cinsiyetini değiştirmek isteyen kimse, şahsen müracaatta bulunarak mahkemece cinsiyet değişikliğine müsaade verilmesini isteyebilir. Lakin müsaadenin verilebilmesi için, istem sahibinin 18 yaşını doldurmuş bulunması ve evli olmaması; ayrıyeten transseksüel yapıda olup, cinsiyet değişikliğinin ruh sıhhati açısından zorunluluğunu, bir eğitim ve araştırma hastanesinden alınacak resmî sağlık kurulu raporuyla belgelemesi şarttır” kararını içeriyor.
DAHA EVVEL DE AYM GÜNDEMİNE GELMİŞTİ
Cinsiyet değişikliğine ait düzenleme içeren kanun unsuru, daha evvel de Ankara 4. Asliye Hukuk Mahkemesi ve Edirne 1. Asliye Hukuk Mahkemesince Anayasa Mahkemesi gündemine getirilmişti.
Ankara 4. Asliye Hukuk Mahkemesi, bir eşcinselin açtığı davada uygulama konusu olan, Türk Uygar Kanunu’nun 40. unsurunun 2. fıkrasının Anayasa’ya alışılmamış olduğundan iptaline karar verilmesini istemiş, Yüksek Mahkeme, 2. fıkradaki, “cinsiyet değiştirme ameliyatı gerçekleştirildiğinin resmi sağlık kurulu raporuyla doğrulanması halinde, mahkemece nüfus sicilinde gerekli düzeltmenin yapılmasına karar verileceği” formundaki düzenlemenin iptal istemini oy çokluğuyla reddetmişti.
ÜREMEDE MAHRUMLUK KOŞULU İPTAL EDİLMİŞTİ
Bu mevzuda Edirne 1. Asliye Hukuk Mahkemesince yapılan öbür müracaatta ise Anayasa Mahkemesi, Türk Uygar Kanunu’nun 40. hususunun birinci fıkrasının ikinci cümlesinde yer alan “…ve üreme yeteneğinden daima biçimde mahrum bulunduğunu…” ibaresinin iptaline karar vermişti.
Anayasa Mahkemesi’nin bu müracaatlarla ilgili münasebetlerinde şu tespitler yer almıştı:
“Transseksüel yapıda olan bireyler, sahip oldukları biyolojik cinsiyetten farklı olarak kendilerini karşı cinsten hissetmekte olup bu bireyler doğuştan üreme yeteneğinden mahrum olabilecekleri üzere üreme yeteneğine sahip de olabilirler. Doğumdan itibaren üreme yeteneği bulunmayan yahut sonradan üreme yeteneğini daima biçimde kaybeden transseksüel bireylerin kanunun 40. unsurunun birinci fıkrasında belirtilen öteki şartları da taşımaları halinde mahkemeden cinsiyet değişikliği müsaadesi almak suretiyle cinsiyetlerini değiştirmeleri mümkündür. Üreme yeteneğine sahip transseksüel şahısların cinsiyet değişikliğine mahkemece müsaade verilebilmesi ise başka şartların yanı sıra üreme yeteneğinden daima mahrum olmalarına bağlı olduğundan bu bireylerin cinsiyet değiştirebilmesi, bu gayeyle kendilerine tıbbî bir müdahalede bulunulmasını mecburî kılmaktadır.”
