Kıymetli okuyucularım, sizlerde soru, görüş ve yaşadığınız mağduriyetleri [email protected] e-posta adresim üzerinden tarafıma iletebilirsiniz.
17 Temmuz 2025 günü Resmî Gazete’de yayımlanan bir karar, yalnızca emeklileri değil, toplumsal devletin varlık sebebini keder edinen herkesi ilgilendiriyor. Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu’nun 2022/2 temel ve 2025/1 karar sayılı içtihadı, emekli maaşlarına ait bugüne dek tartışmasız uygulanan dokunulmazlık prensibine yeni bir istisna getirdi. Üstelik bu istisna, yasa değişikliğiyle değil; mahkeme içtihadıyla gerçekleşti.
Artık bir emekli, kredi başvurusu sırasında bankaya maaşı üzerinde bloke, virman, mahsup yahut gibisi tasarruf yetkisi verirse; bu talimat geçerli kabul edilecek. Yani banka, emeklinin aylığına direkt el koyabilecek. Bu, sözün tam manasıyla bir dönüm noktasıdır. Zira bu kararla birlikte, borcuna sadık kalmaya çalışan, kredi taksitini aksatan değil; sadece kredi çekmiş olmakla borcuna teminat olarak aylığını peşinen rehin bırakmış sayılabilecek milyonlarca emekli, yeni bir belirsizlikle baş başa kalacaktır.
Oysa mevzuat çok açık. 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat Sigortası Kanunu’nun 93. unsuru, emekli maaşının haczedilemeyeceğini, devredilemeyeceğini ve temlik edilemeyeceğini düzenliyor. 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 83/a unsuru ise daha da ileri giderek, emekli aylığının istek ile dahi haczedilemeyeceğini söylüyor. Türk Medeni Kanunu rehin yasağını, Borçlar Kanunu takas yasağını açıkça ortaya koyuyor. Tüm bu açık normlara karşın, bir yüksek yargı içtihadı üzerinden bu muhafaza duvarının delindiğini görüyoruz.
Buradaki asıl sorun sadece teknik bir hukuk yorumu değildir. Sıkıntı, yaşlılıkta hayatını idame ettirmeye çalışan milyonların gelir teminatına yönelmiş bir müdahaleyi, “imzalanan taahhütname” üzerinden yasal göstermektir. Kredi çekmeye mecbur bırakılan bir emeklinin imzaladığı evrakta “rıza” aramak, hukuken de vicdanen de tartışmalıdır. İsteğin geçerli olabilmesi için iradenin özgürlüğü kuraldır. Geçim derdi içinde bankaya gitmiş, temel muhtaçlıklarını karşılamak için borçlanmak zorunda kalmış bir insanın attığı imza, ne kadar özgürdür?
Bugünkü karar, borç batağındaki milyonlarca emeklinin sofrasına, elektriğine, ilacına dolaylı bir el koyma sürecini başlatabilir. Dahası, bu karar sonrası bankalar kredi verirken emeklinin maaşına teminat üzere yaklaşacak, daha ağır mukaveleler dayatabilecektir. Kesinti oranları, uygulama sonları, hukuksal kontrol sistemleri ise kararda belirtilmemiştir. Bu da uygulamada keyfiliği ve istismarı artıracaktır.
Bu karar tıpkı vakitte toplumsal devletin temel unsurlarından biri olan “yaşlılıkta gelir güvencesi”nin sessiz sedasız aşındırılması manasına geliyor. Devletin vazifesi bankaları korumak değil, yaş almış vatandaşlarının insanca hayat hakkını teminat altına almaktır. Hukuk sisteminin misyonu ise çaresizliğe dayalı istekleri mutlak meşruiyet zırhıyla donatmak değil, o çaresizliği doğuran sistemleri sorgulamaktır.
Köşe yazımı bir davetle sonlandırmak isterim: Emekliler bu kararın manasını uygun okumalıdır. Kredi çekerken imzalanan her evrak artık sıradan bir doküman değil; maaşlarına göz dikilebilecek hukuksal bir yer hâline gelebilir. Siyasi partiler, sendikalar, barolar ve emekli dernekleri bu süreci sessizce izlememeli; bu kararın geri çekilmesi için her legal tabanda gayret edilmelidir.
Çünkü bu sırf bir içtihat değildir. Bu, toplumsal devletin en son siperine düşen bir gölgedir.
SORU: Merhabalar sayın ilgili, kayınpederim 65 aylığı denilen yaşlılık aylığı almaktadır. 1990 yıllarda kısa müddetli çalışmadan ötürü 2000 gün civarında pirim günü vardır. Olağan emekli olma imkânı yoktur. 65 aylığına rastgele bir kesinti olmaksızın ödediği pirimler geri alması mümkün müdür. Hürmetlerimle. ÖMER GÜNEŞ
CEVAP: Ömer Bey, kayınpederinizin anlaşılan o ki emekli olabilmesine imkân yoktur. Bu durumda en son sigorta priminin ödendiği toplumsal güvenlik merkezine müracaat ederek toptan ödeme talebinde bulunabilir. Fakat 2000 güne karşılık ödenecek olan meblağ sizi tatmin edecek bir sayı olmayacaktır. Kanaatimce şayet bu kişinin eşi sağ ise muhtemel vefatından sonra eşine maaş bağlanabilmesi için primlerin iade alınmamasını tavsiye ederim.
SORU: Merhabalar emekli olup da sigortasız çalışanlar kıdem tazminatı alabilirler mi? Vaktiniz olup da cevaplayabilirseniz sevinirim. Teşekkürler. EROL BEY
CEVAP: Sigortasız çalışmak kıdem tazminatına erişimde sizleri uğraştırır. Öncelikle hizmetinizin tespit edilmesi gerekir ve bu bahiste adım atmalısınız. Şayet şu an çalışmaya devam ediyorsanız Çalışma ve Toplumsal Güvenlik Bakanlığı’na şikâyette bulunarak kontrol isteyebilirsiniz. Sigortasız çalışmak birebir vakitte iş kazası ve meslek hastalıkları bakımından aleyhinize konu oluşturur.
SORU: Merhabalar efendim, öncelikle hoş hizmetinizden ötürü teşekkür ederim, emekliyim, devlet bankasından maaş alıyorum, gecikmiş kredi borcumdan ötürü maaşımın tamamını borcun taksitini ödeyerek bloke koydular, bu durum hukuka ters değil mi? Efendim, haciz kararı çıkmadan bu mümkün olmaması lazım, bilgi verirseniz makbule geçer, hürmetlerimle. NESİM AYDOĞAN
CEVAP: Nesim Bey, sorunuz bugünkü yazımızın mevzusudur. Ne yazık ki bankalar emekli maaşına bloke, haciz konması işin emekliden taahhütname allıyorlardı ve bu dokümanla süreç yapıyorlardı. Buna itiraz edebiliyorduk ve itirazımız haklı görülüyordu. Fakat Yargıtay’ın yeni kararıyla bu mümkün değildir. Ayrıntılar ise bugünkü yazımda mevcuttur.
SORU: Hocam 2014 yılının 12. ayından itibaren tarım sigortası ödedim. Birebir vakitte birinin yanında işe başladım. 17/04/2023 tarihinde sigortayı denetim ettiğimde hiçbir formda SSK priminin yatmadığını gördüm. Patrondan alacaklarımı Şarköy adliyesinde uzlaşma ile aldım ne yapmalıyım. Hürmetlerimle. AYHAN ARAL
CEVAP: Ayhan Bey, sigorta primleriniz patron tarafından ödenmemiş ve muhtemelen Arabuluculuk demek istediniz ve personellik alacaklarınızı aldınız. Şayet bu türlü ise Arabuluculukta almış olduğunuz personellik alacaklarından sonra hizmet tespit davası açmanız gerekecek ve böylece sigorta primlerinizin ödenmesini sağlamış olacaksınız. Dava açmanız gerekecektir.
