Ekonomim haberine nazaran, finansmana erişim problemleri nedeniyle çek kullanımı son yıllarda yine yükselişe geçerken, çek hırsızlığında da artış yaşanıyor. Ekonomi’ye konuşan iş dünyası temsilcileri son periyotta kargo ya da kurye şirketlerinde çeklerin çok sık ‘kaybolmaya’ başladığını, bu durumun hem keşideciye hem de çekin hamiline önemli problemler yarattığını belirtiyor.
Konuya ait değerlendirmelerde bulunan Ticaret Hukuku Uzmanı Avukat Dr. Umut Metin, Türkiye’de çekin vadeli ödeme aracı olduğuna dikkat çekerek, çekin değerli bir evrak olduğunu, bu nedenle fiziki olarak saklanması, korunması gerektiğine vurguladı.
“KARGO YOLU İLE GÖNDERİLEN ÇEKLERİN KAYBOLDUĞUNA DAİR ŞİKAYETLER ALMAKTAYIZ”
Kargoya verilen çek, gönderilen bireye ulaştırılmak yerine, bir halde alıcısı olmayan üçüncü şahısların hakimiyetine geçtiğini tabir eden Metin,
“Son vakitlerde, kargo yolu ile gönderilen çeklerin sıklıkla kaybolduğuna dair şikayetler almaktayız. Şikayetlerde son birkaç yıl içinde artış var, kargo evresinde çekin çalınması ve haksız olarak kullanılması yaygın görülen bir hırsızlık tekniği. Kargoya verilen çek, gönderilen şahsa ulaştırılmak yerine, bir formda alıcısı olmayan üçüncü şahısların hakimiyetine geçiyor.”
KARGO YÜKÜNDEN YAHUT ÖBÜR YOLLARLA ÇEKLER TESPİT EDİLMEKTE
Organize olmuş, hukuk kurallarının bu mevzudaki eksik kararlarını bilen, vazife paylaşımı yapmış, cürüm eğilimi ve cürüm geçmişi olan bireyler tarafından planlı bir faaliyet yürütüldüğünü vurgulayan Metin, konuşmasına şöyle devam etti:
“Yani ortada bir kabahat planı var. Buradaki hırsızlık genelde münferit değildir. Organize olmuş, hukuk kurallarının bu bahisteki eksik kararlarını bilen, misyon paylaşımı yapmış, kabahat eğilimi ve hata geçmişi olan şahıslar tarafından planlı bir faaliyet yürütülüyor. İç kontrol işlevlerini hayata geçiren kargo şirketlerini tenzih etmekle; çek hırsızlığını organize edenler, kargoya verilen çeklere ulaşmak için öncelikle kendilerine bir kısım kargo firmalarında çalışan bireyleri bulmaktadır. Zira ülkemizde kargo yolu ile gönderilen çekler nadiren taşıma sigortası ile sigortalanmakta hatta kargoya yapılan bildirimlerde, evrak, dekont, makbuz üzere bilgi verilerek gönderilen eşyanın çek olduğu gizlenmektedir.
Bu tıp hukuk dışı işlere alet olan kargo çalışanları, kargo evraklarının cinsinden, yükünden yada diğer yollarla kargo içindeki çekleri tespit etmekte, bunları çalmaktadır. Kargo firmalarının da sistemsel sıkıntıları nedeni ile kargonun nerede, hangi basamakta, kimin sorumluluğunda kaybolduğu tespit edilememektedir. Ayrıyeten açılan bir kargo poşetinin içinde çek olmaması durumunda, bu ambalaj her vakte yenisi ile basitçe değiştirilebilmektedir. Kargo firmaları kaybolan gönderi sebebi ile yalnızca gönderi fiyatlarını ya da çok cüzi ziyanları karşılamaktadır.”
ÇEK SAHİPLERİ AĞIR BİR MAĞDURİYET YAŞAMAKTADIR
Bu doğrultuda çek ile ilgili olan şahıslara ani haciz uygulayarak çek bedellerini haksız olarak tahsil etmektedir, diye belirten Metin,
“Hatta birçok vakit cürüm şebekeleri mahkemelerden bu çeklerle ihtiyati haciz kararı almaktadır. Bu doğrultuda çek ile ilgili olan şahıslara ani haciz uygulayarak çek bedellerini haksız olarak tahsil etmektedir. Çek yaprağını imza etmiş kişi, borçluluk haliyle hiçbir borcu olmayan bireye çek bedelini ödemek zorunda kaldığı üzere, buna ek olarak çek kendisine ulaşmayan gerçek alacaklıya olan borcunun da devam etmesi nedeniyle ağır bir mağduriyet yaşamaktadır.”
KARGO YOLUYLA ÇEK GÖNDERİMİNDEN VAZGEÇMEK GEREKİR
Mağdurların açacakları davaların uzun yıllar sürdüğünü anlatan Metin, lehte sonuçlansa bile, bu sefer karşılarında tabela halde, hiçbir mal varlığı olmayan, içi boş şirketler yada muhataplar bulduklarını söyledi. Kullanılan şirketlerin genelde hata için tasarlanmış paravan şirketler olduğuna işaret eden Metin, şu ihtarlarda bulundu:
“Bu hatalar konusunda farklı vilayetlerden savcılıkların irtibatla yapılan fiilleri münferit hareket değil, süreklilik kazanmış örgütlü cürüm faaliyeti olarak tasviri bir gereksinimdir. Ticaret Bakanlığımız 2019-2020 yılında çekler ve senetler ile ilgili dijital bir dolanım sistemi üzerinde çalıştığını kamuoyuna bildirmişti lakin şimdi yasal bir düzenleme oluşturulamadı. Bu çalışmanın tamamlanması gerekiyor. Ayrıyeten kargo yoluyla çek gönderiminden vazgeçmek gerekir. Öteki seçenek yoksa sigortalı göndermeleri ve çek olduğunu beyan etmeleri, kargo teslim fişinde bu ayrıntıların yazılı olması kıymetli. Son olarak imza eden tarafın çeki kime ciro yaptığını açıkça belirttiği cirolama yolunun tatbik edilmeli.”
ÇEKLERİ DİJİTALE DÖNDÜRÜP GÜVENLİĞİNİ SAĞLAMALIYIZ
İstanbul Demir ve Demir Dışı Metaller İhracatçıları Birliği (İDDMİB) Lideri Çetin Tecdelioğlu, son periyotta çek hırsızlığına ait çok fazla şikayet aldıklarını söyledi. Uzun müddettir çeklerin dijitale aktarılması için taleplerini lisana getirdiklerini belirten Tecdelioğlu, bu bahiste adım atılmasını beklediklerini tabir etti. Karton Ambalaj Sanayicileri Derneği (KASAD) Başkanı Alican Duran, “Maalesef kendi şirketimizde de başımıza geldi. Çekleri bir halde dijitale döndürüp güvenliğini sağlamalıyız” önerisinide bulundu.
İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel, son devirde iş dünyasında çeklerin kaybolması ve çalınması olaylarında önemli bir artış yaşandığını belirterek, kendi şirketinde de benzeri bir durumla karşılaştığını söz etti. Yasal süreçlerin epey uzun sürdüğünü vurgulayan Önel, bu durumun ticari faaliyetleri olumsuz etkilediğini söyledi. Önel ayrıyeten, iş dünyasının beklentisinin çeklerin dijital ortama taşınarak daha inançlı hale getirilmesi tarafında olduğunu ve bu hususta altyapı çalışmalarının bir an evvel başlatılması gerektiğini lisana getirdi.
