Feza Gürsey, 7 Nisan 1921’de İstanbul’da doğmuş ve 13 Nisan 1992’de hayatını kaybetmiştir. Fizik alanındaki derinlemesine çalışmalarıyla tanınan Gürsey, bilim dünyasında saygın bir yer edinmiştir.
EĞİTİM HAYATI VE AKADEMİK KARİYERİ
Babası Dr. Reşit Safvet Atabinen ve annesi Remziye Gürsey, Türkiye’nin aydın kesitinden gelen beşerler olup, ona erken yaşta bilim sevgisini aşıladı. İstanbul’da Galatasaray Lisesi’nde başladığı eğitimini, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Matematik-Fizik kısmında tamamlamıştır. Lisansüstü eğitimini İngiltere’de Imperial College’da yapmış ve “Kuaterniyonların Alan Denklemlerine Uygulamaları” başlıklı teziyle doktorasını tamamlamıştır. 1951 yılında İstanbul Üniversitesi’nde fizik asistanı olarak misyona başlamış, akabinde Brookhaven Ulusal Laboratuvarı, Princeton ve Columbia Üniversitelerinde araştırmalar yapmıştır. 1961 yılında Orta Doğu Teknik Üniversitesi’nde (ODTÜ) teorik fizik anabilim kolunu kurmuş ve burada öğretim üyeliği yapmıştır. 1974 yılında Yale Üniversitesi’nde profesörlük misyonuna başlamış ve 1990 yılına kadar burada çalışmıştır.
Feza Gürsey’in bilimsel katkıları ortasında, temel parçacıkların sınıflandırılması, süpersimetri teorileri ve grup teorisi üzere bahisler bulunmaktadır. Bu alanlardaki çalışmaları, fizik dünyasında değerli yankılar uyandırmıştır. O ve arkadaşı Chia-Hsiung Tze tarafından geliştirilen Gürsey Modeli, nötron ve proton üzere temel partiküllerin davranışının anlaşılmasına yardımcı olmuştur.
ALDIĞI ÖDÜLLER
Kariyeri boyunca birçok itibarlı mükafata layık görülen Gürsey’in aldığı esas mükafatlar şunlardır:
- TÜBİTAK Bilim Mükafatı (1969)
- J.R. Oppenheimer Mükafatı (1977)
- Einstein Madalyası (1979)
- College de France Madalyası (1981)
- İstanbul Üniversitesi Onur Doktorası (1981)
- A.C. Morrison Mükafatı (1981)
- İtalya Commentadore Nişanı (1984)
- Wigner Madalyası (1986)
- Türk-Amerikan Bilimcileri ve Mühendisleri Derneği Seçkin Bilimci Mükafatı (1989)
- Galatasaray Eğitim Vakfı Madalyası (1991)
Nobel Fizik Ödülü’ne de iki defa aday gösterilen Feza Gürsey, bilime olan katkılarının yanı sıra, sanata da ilgi duymuştur. Gençlik yıllarında şiirler yazan gürse, fotoğraf sanatıyla da ilgilenmiştir. Edebiyatla iç içe bir ömür sürmüş ve bilimin sanattan farklı bir olgu olmadığını savunmuştur.
Feza Gürsey, 1990 yılında kanser teşhisi konulduktan sonra emekliye ayrılmış ve 13 Nisan 1992’de Yale Hastanesi’nde hayatını kaybetmiştir. Türkiye’ye bilimsel katkıları ve milletlerarası alandaki başarılarıyla ismini altın harflerle yazdırmıştır.
