Merhaba değerli halktv.com.tr okuyucularımız,
Emeklilik, sadece çalışma hayatının sonunda verilen bir hak değildir; o, devletin yurttaşına kurduğu en temel toplumsal kontratlardan biridir. Toplumsal güvenlik sistemi, bir insanın sırf ne kadar çalıştığını değil, nasıl bir yaşlılık geçireceğini belirleyen nizamdır. Zira emeklilik, bir tarih aralığı ya da bir prim hesabından ibaret değildir. O, bireyin on yıllar boyunca döktüğü alın terinin, ülkeye kattığı emeğin, birikmiş katkılarının karşılığıdır. Daha da değerlisi, emeklilik; insanın yaşlandığında hangi şartlarda yaşayacağına dair devletin ona verdiği kelamdır.
Bugün Türkiye’de bu kelam, milyonlarca insan için tutulmamış durumda. Ve bu tutulmayan kelamların en besbelli örneklerinden biri, 8 Eylül 1999’dan sonra sigortalı olanların yaşadığı derin adaletsizliktir. Bu adaletsizlik, sistemin içindeki teknik kusurların değil, vicdani dengesizliklerin sonucudur. İsmine “kademeli emeklilik” dediğimiz talep ise, tam da bu vicdani boşluğu doldurma dileğidir. Bu talep artık milyonların sesi olmuş durumda. Bu sesi büyüten ve organize eden yapının ismi da Emeklilikte Adalet Derneği’dir (EMADDER).
8 EYLÜL 1999: TÜREL BİR ÇİZGİ, VİCDANİ BİR YARIK
Türkiye’de toplumsal güvenlik sisteminde milat kabul edilen 8 Eylül 1999 tarihi, bir yasa değişikliğinden fazlasıdır. O tarihte işe girenlerle sonraki gün girenler ortasında yalnızca bir gün fark var. Fakat bu bir gün, emeklilik hakkı açısından 17 yıla kadar çıkan bir gecikmeye dönüşmüş durumda. Tıpkı okuldan mezun olmuş, birebir yaşta çalışma hayatına atılmış iki insan; biri 45/50 yaşında emekli olurken, oburu 60 yaşına kadar beklemek zorunda kalıyor.
Bu sadece kişisel bir mağduriyet değil, tıpkı vakitte toplumsal adaletin sistematik olarak ihlal edilmesidir. Zira burada sıkıntı ne yalnızca yaş ne de yalnızca prim günüdür. Sorun, hayatın ne vakit dinleneceğini ne vakit hakkın teslim edileceğini belirleyen eşiklerin vicdani olup olmadığıdır.
KADEMELİ EMEKLİLİK NE İSTİYOR?
Yanıltıcı bir algı var: Kademeli emeklilik talebinde bulunanlar, erken emekli olmak istiyor sanılıyor. Halbuki gerçek çok öbür. Bu beşerler, yalnızca hakkaniyetli bir sistem istiyorlar. Makul bir geçiş periyoduyla, bir günde oluşan adaletsizlik farkının telafisini talep ediyorlar. Kimseye ayrıcalık değil, geçmişten gelen emeğe hürmet bekliyorlar.
Bu talep, yalnızca teknik değil; tıpkı vakitte sosyolojik bir zorunluluktur. Zira sistemin adaletsiz işleyişi, genç jenerasyonlarda da toplumsal güvenlik sistemine yönelik itimat kaybını besliyor. Bugün birçok genç, neden kayıt dışı çalışmaya razı? Neden sigortasız istihdam oranları artıyor? Zira beşerler geleceğe dair umut görmüyor. Toplumsal devlet, mukavelesinden caymış hissi yaratıyor.
EMADDER’İN ILO ZİYARETİ: ÇABANIN HUDUT AŞAN YÜZÜ
Geçtiğimiz günlerde Emeklilikte Adalet Derneği, Milletlerarası Çalışma Örgütü’nü (ILO) Ankara’da ziyaret etti. Bu ziyaret kolay bir nezaket teması değildi. Bu ziyaret, Türkiye’deki toplumsal güvenlik sistemine dair adalet davetinin memleketler arası hukuk düzlemine taşındığının güçlü bir göstergesidir.
EMADDER bu ziyarette sırf belge sunmadı; yıllardır biriken toplumsal mağduriyetleri dokümanlarla, ömür hikayeleriyle ve tahlil teklifleriyle birlikte aktardı. Bu, iç kamuoyuna duyurulamayan adaletsizliklerin, artık memleketler arası kamuoyunun dikkatine sunulması manasına geliyor.
Ziyaret tıpkı vakitte Türkiye’nin taraf olduğu milletlerarası kontratlardaki eşitlik ve toplumsal muhafaza prensiplerinin hatırlatılmasıdır. Zira emeklilik hakkı, yalnızca ulusal bir mevzuatla değil, birebir vakitte üniversal insan hakları dokümanlarıyla de teminat altına alınmış bir haktır.
YAŞ DEĞİL, ÖMÜR HAKKI
Kademeli emeklilik tartışmalarında sıklıkla yaş sonu konuşuluyor. EMADDER’in teklifleri ortasında erkekler için 45 bayanlar için 43 yaşından başlayan kademeli sistem modelleri bulunuyor. Lakin yaş sonunu konuşmadan evvel, yaşanmışlığı konuşmamız gerekiyor.
Çünkü 20 yaşında işe başlamış bir personelin, 60 yaşına kadar emeklilik hakkını beklemesi demek; 40 yıl boyunca sigorta primi ödemesi manasına gelir. Bugünkü sistemde 7000 gün prim kâfi görünse de gerçekte çalışanların birçok bu sayıyı çoktan aşmış durumda. 8-9-10 bin günü devirmiş beşerler hâlâ emeklilik için beklemeye devam ediyor. Üstelik bu bekleyişin sonunda bağlanan emekli maaşı da hayatını sürdürebileceği seviyede olmuyor.
Buradaki temel sorun, yalnızca kaç yaşında emekli olunacağı değil; emekliliğin hangi yaşta insan onuruna uygun bir hayat sunacağıdır. Toplumsal güvenlik, bir toplumun çalışanına verdiği kelamın sözüdür. Bugün bu kelam, yerine getirilmiyor.
TOPLUMUN VİCDANINA ÇAĞRI
Kademeli emeklilik yalnızca bir düzenleme değil, bir davettir. Bu davet yalnızca siyasete yapılmıyor. Tıpkı vakitte kamuoyuna, sendikalara, meslek örgütlerine ve vicdan sahibi herkese yöneltiliyor. Zira bu mağduriyetin sesi yalnız bırakıldığında, adalet yalnızlaştırılır.
Bu davete kulak vermek, bir toplumun kendi geleceğine sahip çıkmasıdır. Kademeli emeklilik talebine kayıtsız kalmak; gelecekte genç nesillerin toplumsal güvenlik sistemine olan inancını büsbütün yitirmesine taban hazırlamak demektir.
GEÇ GELEN ADALETİN GÖLGESİNDE
Geçmişte de emsal talepler duyulmadı mı? EYT örneği hâlâ hafızalarda. Yıllarca “Bu iş olmaz, sistem kaldırmaz” denilen o düzenleme, kamuoyu baskısı ve toplumsal seferberlikle hayata geçti. Bugün de tıpkı cümleleri kademeli emeklilik için kuranlar var. Fakat unutulmamalıdır ki; halkın ısrarlı, ısrarcı fakat hakkaniyetli talepleri, en katı sistemleri dahi dönüştürebilir.
Kademeli emeklilik geciktikçe, toplumun itimadı yıpranıyor. Ve unutulmamalı ki, geç gelen adalet yalnızca geç kalmaz; tesirini, manasını ve inandırıcılığını da yitirir.
Bir günle hayatı ertelenenlerin sessizliğini artık kimse yok sayamaz. Emeklilik bir lütuf değil, bir haksa; bu hakkın herkese hakkıyla teslim edilmesi gerekir. Kademeli emeklilik talebi, Emeklilikte Adalet Derneği öncülüğünde artık yalnızca bir slogan değil, bir tahlil haritası olarak önümüzde duruyor.
Bugün bu yazıya göz gezdiren herkes bilsin ki; bu çaba yalnızca bir derneğin değil, bu ülkede alın teri döküp emekliliği bekleyen milyonların gayretidir. Ve bu çaba, yalnızca bir yaş hududu değil; bir ömür imtihanıdır.
