“Okul bilir gerçek yolu
Okuldur yurdun temeli
Mürşit ilimdir bilmeli
Bu ses Ata’nın sesidir”
Aşık Veysel Şatıroğlu
Türkiye’de eğitim sistemi artık yalnızca niteliksiz değil; tıpkı vakitte açıkça ideolojik bir kuşatma altındadır. Laik ve bilimsel temellerden adım adım uzaklaşılan bu süreçte, çocuklara bilgi verilmekle yetinilmiyor—aynı vakitte tek tip bir zihniyet dayatılıyor. Mecburî din dersleriyle hudutlu kalmayan bu tablo, özünde zarurî dincilik, tekçilik, itaat kültürü ve erkek hâkim bir anlayış üzerine kurulu bir müfredatın sistematik biçimde uygulanması manasına geliyor.
Eğitimbilimci Kemal Bülbül, bu değerlendirmesinde iktidarın “dindar ve kindar nesil” projesine karşı güçlü bir uyarıyı lisana getiriyor. Eğitim siyasetlerinin toplumsal gereksinimlerden büsbütün koparıldığını, kapalı kapılar gerisinde siyasi hesaplarla şekillendirildiğini ve laiklik unsurunun şuurlu olarak tasfiye edildiğini çarpıcı biçimde ortaya koyuyor.
Bülbül’ün bu görüşleri, eğitimdeki dinselleşme eğilimlerine karşı yalnızca bir ikaz değil; tıpkı vakitte özgür, laik, bilimsel ve iştirakçi bir eğitim sisteminin nasıl kurulması gerektiğine dair yol gösterici bir davettir.
Bugün sorun sırf “zorunlu din derslerinin kaldırılması” değildir; temel problem, eğitim sisteminin tamamının yine laik, demokratik ve bilimsel bir temel üzerine kurulup kurulmayacağıdır. Zira mevcut sistem, çocuklara ne düşünmeyi ne de sorgulamayı öğretiyor; sırf itaat etmeyi dayatıyor.
Günümüzde uygulanan eğitim siyasetlerinin bir “Zorunlu Din Dersi” değil, “Zorunlu Biat Programı” çerçevesinde işlediğini vurgulayan Kemal Bülbül, görüşlerini şu sözlerle lisana getiriyor:
“Eğitimde laiklik, dinin yahut inançsal bir vesayetin tesirinden büsbütün arınmak demektir. Laik bir eğitim sisteminde, müfredat hiçbir dinin, inancın yahut inançsızlığın üzerine inşa edilemez. Hiçbir ders Anayasa yahut maddelerle zarurî kılınamayacağı üzere, dolaylı ya da direkt dinî bir ima da içeremez. Laik eğitim ne dindarlığı ne de dinsizliği temel alır; temel gayesi bireyin ve çocuğun yaşamsal çıkarlarını korumaktır.
Bu asıllar, bir çocuğun, gencin ve yetişkinin yaşama hazırlanması gerçeği üzerine planlanır. Çocuğun aileden ve etraftan gelen alışkanlık ve davranışları, gelenekler yerine gerçek gereksinimler doğrultusunda şekillendirilir. Fakat bu, klâsik ömrün büsbütün reddedilmesi manasına gelmez; gelenekler, şimdiki gereksinimlere ve gelişen sürece uygun halde yönlendirilir. Zira eğitim, pedagojik, akademik, kültürel, sosyolojik ve bedensel bir harekettir.
Demokratik ve bilimsel bir eğitimde, öğrenci, öğretmen ve eğitim ortamı daima bir değişim ve gelişim halindedir. Aksiyon olmadan, ne değişim, ne gelişim, ne de dönüşüm gerçekleşir.
Eğitimde Yapısal Islahat İhtiyacı
Anayasada yer alan “Eğitim devlet okullarında zarurî ve parasızdır” hususu, ne yazık ki şahsen devlet ve hükümetler tarafından ihlal edilmiştir. Bu hususun yalnızca “zorunlu” kısmı kalmış, o da “zorunlu dindarlık eğitimine” dönüşmüştür. “Dindar ve kindar jenerasyon yetiştirme” ve “Türkiye Yüzyılı” üzere siyasetler, tıpkı gaye doğrultusunda örgün ve yaygın eğitime entegre edilmiştir.
Bu nedenle, 2025-2026 eğitim yılı öncesinde eğitim sürecinin yapısal bir ıslahata tabi tutulması gerekmektedir. Eğitim ortamları, binalar, fiziki imkanlar ve en kıymetlisi eğitim programı baştan sona değiştirilmelidir. Lisanımıza yerleşen “Zorunlu din dersi kaldırılsın” söylemi yerine, “Zorunlu, dinci, tekçi, inkarcı ve erkek hâkim eğitim programı tüm uygulamalarıyla kaldırılmalı, yerine yeni bir eğitim programı hazırlanmalıdır” denilmelidir.
Mevcut eğitim programı, kapalı kapılar arkasında toplumsal gereksinimlere değil, hükümetin ve hükümetin denetimindeki devletin gereksinimlerine nazaran hazırlanmıştır. Eğitim programı da tıpkı anayasa üzere bir toplumsal mukavele üzerine inşa edilmelidir. Bu kontratın tarafları ise şunlar olmalıdır:
Öğretmenler
Öğrenciler
Öğrenci velileri
Eğitim sendikaları
Eğitim bilimciler
Sivil toplum kuruluşları
Demokratik eğitim, etnik, inançsal ve cinsel kimlikleri gözetlemeli
Yeni eğitim programı, demokratik ve iştirakçi bir teknikle oluşturulmalıdır. Bugün birinci ve ortaöğretimde asıl sorun, yalnızca mecburî din dersleri değil, laik, demokratik ve bilimsel olmayan eğitim programının ta kendisidir.
Demokratik eğitim, etnik, inançsal ve cinsel kimlikleri gözeten, kabul eden ve onlara hürmet duyan bir sistemdir. Bilimsel eğitim ise eğitimin uygulanması, yürütülmesi, ölçülmesi ve sonuçlandırılması için hakikat yolu sunar. Bu süreç, eğitimin tüm paydaşlarını etkin, iştirakçi ve üretken kılmalıdır. Öğrenciler “öğrenmeyi öğrenme” prensibiyle işlevsel hale gelmeli, öğretmenler ise eğitim ortamına hükmetmek yerine, öğrencilerin çoklu zeka bağlamında düşünmesini ve öğrenmesini sağlayan bir kolaylaştırıcı olmalıdır.”
