Mustafa Kemal Erdemol
Madem ABD’nin Türkiye Büyükelçisi, aynı zamanda ABD Başkanı Donald Trump’ın Suriye Özel Temsilcisi Tom Barack evvelce savunduğu “tek Suriye, tek yönetim” fikrinden vazgeçip “federasyon” demeye başladı, o vakit Aleviler de haklı olarak başlarının dermanına bakacaklardı. Hasebiyle “Orta ve Batı Suriye Siyasi Konseyi”ni oluşturmakta son derece haklılar. Alevilerin aslında “bölünmüş Suriye” istememelerine karşın emperyal dayanak bulan her kısmın kendi “devletini” kurmaya çalışması karşısında boş durmalarını kimse beklememeli.
Merkezi sistemli bir Suriye’ye gerçek gidilmediği artık katılaştı. İsrail’in oldukça şad kaldığı küçük/kontrol edilebilir devletçikler kurulma mümkünlüğü gitgide artıyor. Cihatçı Sünnilerin hükümette oldukları, Dürzilerin, yaşadıkları Süveyde kentinde, Kürtlerin de otorite oldukları bölgelerde şimdilik özerk olarak isimlendirilen yapılar kurmaya hazırlandıkları sırada önemli kitlesel katliamların kurbanı olan Arap Alevilerinin de kendilerine inançlı alanlar yaratma eforu anlaşılabilir.
Arap Alevileri dini asıllara dayalı hükümet fikrini benimseyecek bir topluk değildir. Suriye kıyısını kurtarmak için oluşturulan Orta ve Batı Suriye Siyasi Konseyi’nde Aleviler yükte. Kendi adıma bundan memnunluk duyduğumu söylemeliyim. Orta ve Batı Suriye Siyasi Kurulu, çatışmaları çözmek, hakları garanti altına almak, savaşın tahrip ettiği bölgeleri yine inşa etmek için federal bir Suriye istiyor zira.
Ancak laik bir Suriye’nin altını bilhassa çizen, “İç çatışmaları çözmek, tüm Suriye topluluklarının haklarını korumak için en uygun çerçeve” olarak nitelendirdiği federalizmi savunan Kurul federal sistemin Suriye bölgeleri ortasında adaleti en uygun formda garanti ettiğini, onlara ekonomik, idari işlerini yönetmek için geniş yetkiler tanıdığını, böylelikle demokrasiyi güçlendirdiğini, vatandaşların karar alma sürecine iştirakini sağladığını savunuyor.
Konsey’in yaşama geçirmeye çalıştığı proje Lazkiye, Tartus, Humus ile Hama’nın kırsal bölümlerinin bir kısmını, Ghab Ovası da dahil olmak üzere kapsayan bir federal model öngörüyor. Bu modelin, bu bölgelerin çeşitliliğini yansıtan tüzel, coğrafik, sivil temellere dayandığını, tüm azınlıkların, mezheplerin, etnik kümelerin haklarını koruyan seküler, sivil bölgeler kuracağı belirtiliyor.
Konsey’in önerdiği federal sistemin, güç mantığını hukukun üstünlüğü ile değiştirerek, kaynakların, yetkilerin adil dağılımını sağlayarak, Suriye’nin çok sayıda krizini çözmede başarısız olduğu belirtilen her türlü tabiiyet yahut merkezi idaresi reddederek iç çatışmaları kesin olarak çözmeyi amaçladığı da vurgulanıyor.
Görüldüğü üzere ülkede savunduğu her neyse bunu çok açık, anlaşılabilir bir biçimde ortaya koyan bir yapı olarak Kurul farklılığını çabucak göstermiş de oldu. Birinci defa bu kadar ne istediğini bilen, temsil ettiği bölümlerin varlığını yalnızca korumak değil, daima hale getirmek için baş yoran bir kurumla karşılaşıyorum kendi adıma. Başı, sonu, amacı muhakkak bir model çnerisiyle karşı karşıyayız.
Suriye’de siyasi bir tahlil için temel çerçeve olarak Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulu’nun 2254 sayılı Kararı’na bağlı olduğunu da belirtti Kurul. Buna bağlı olarak demokratik bir sivil anayasa ile şeffaf bir seçim yasası taslağı hazırlamak üzere BM nezaretinde yeni bir ulusal konferans düzenlenmesini, 18 ay içinde genel seçimlerin yapılmasının önünün açılmasını da talep ediyor.
Konsey’in kurulduğunu duyurduğu açıklaması son derece gözü pek bir açıklama. “Mezhepçi, dışlayıcı münasebetlerle fiili otoriteler tarafından kurulan tek renkli hükümet”i reddetmesi, “terör örgütü” olarak tanımlanan tüm kümelerin (Şara’nın mensubu olduğu HTŞ’nin de tabii) Suriye’den çıkarılması, başkanlarının (Şara’nın da tabii) memleketler arası mahkemelerde yargılanması davetinde bulunması nitekim bahadır bir çıkış.
Buna karşın Kurul, gelecekteki ihlalleri önlemek için hakikat arayışı, hesap verebilirlik, maddi/manevi tazminat, yine yapılanma, ulusal hafızanın korunması dahil olmak üzere geçiş devri adalet sistemlerine bağlı kalmayı da taahhüt ediyor. Zorla kaybedilen, keyfi olarak gözaltına alınan bireylerin derhal özgür bırakılması, kayıpların akıbetini araştırmak, failleri sorumlu tutmak için bir komite kurulması da istekleri ortasında.
Konsey’in açıklamasında o denli şeyler var ki; fikir, vicdan, din özgürlüğü; şahsî güvenlik, bedensel bütünlük; mülkiyet hakları; tabir, basın, barışçıl toplanma özgürlüğü; kanun önünde eşitlik; adil yargılanma, kaliteli eğitim, eşit istihdam fırsatları hakları dahil olmak üzere geniş bir dizi medeni/ siyasi hakkı muhafazayı da unsurları ortasında saymış.
Tek olumsuz bulduğum tarafı Konsey’in özgür piyasa iktisadını savunuyor oluşu. Esad Suriyesini bu iktisat yıkmıştı halbuki. Bu türlü de olsa, Suriye’de hakikaten yalnızca temsil ettiği bölümleri değil, tüm kesitleri de düşündüğü o kadar aşikâr ki Konsey’in. Suriye’de bunu bu kadar açık lisana getiren bir teşebbüs olduğunu anımsamıyorum ben.
Madem merkezi sistemli bir Suriye olmayacak, o vakit Arap Alevilerinin kurduğu Konsey’in tasarladığı “demokratik/laik” bölgesel yapının olması koşul.
Suriye topraklarında “demokratik olmaktan, sivil olmaktan, laik olmaktan” kelam edenler de öne çıksın biraz. Gerçekleştirebilirlerse Suriye’de “barbarlık ortasında bir modernite vahası” olacak kıyı bölgesi.
O yüzden kalbim Konsey’den yana.
