Tarım alanlarını, ormanlarını, sularını ulusal ve memleketler arası şirketlerin madencilik faaliyetlerine açacak torba yasanın görüşmelerine başlandı.
MADEN YASASININ BİRİNCİ 4 UNSURU KABUL EDİLDİ
TBMM Genel Konseyinde, güç ve maden alanlarına yönelik düzenlemeler içeren Kimi Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi’nin birinci 4 hususu kabul edildi.
Kabul edilen unsurlara nazaran, Etraf Kanunu’nun çevresel tesir değerlendirilmesini düzenleyen kararında değişikliğe gidilerek, “veya Çevresel Tesir Değerlendirmesi Gerekli Değildir Kararı” sözü çıkarılıyor.
“Çevresel Tesir Değerlendirmesi Olumlu Kararı” alınmadıkça projelerle ilgili onay, müsaade, teşvik, yapı ve kullanım ruhsatı verilemeyecek, proje için yatırıma başlanamayacak ve ihale edilemeyecek ancak bu durum söz konusu teşvik, onay, müsaade ve ruhsat süreçlerine başvurulmasına da pürüz teşkil etmeyecek.
Ruhsat bedeli tarifinde yer alan etraf ile ahenk teminatı çıkarılarak rehabilitasyon bedeli ayrıyeten düzenleniyor.
Yapılan değişiklikle ruhsat bedeli tarifi, “Taban bedelinin, ruhsatın yürürlükte kaldığı takvim yılı sayısı, maden kümesi, cinsi ve alan büyüklüklerine nazaran belirlenen katsayılarla çarpılarak, ilgili tablolarda gösterildiği biçimde hesaplanarak her yıl ocak ayının sonuna kadar; arama ruhsatlarında tamamı Genel Müdürlüğün bütçesine ve işletme ruhsatlarında ise yüzde 30’u Genel Müdürlüğün bütçesine, yüzde 70’i ise genel bütçeye gelir kaydedilmek üzere Genel Müdürlüğün muhasebe ünitesi hesabına yatırılması gereken meblağ.” biçiminde değiştiriliyor.
Kanun’a “Kurul”, “Rehabilitasyon”, “Rehabilitasyon bedeli hesabı” ve “Tahsil dairesi” tarifleri da ekleniyor.
Madencilik faaliyetlerinde müsaadeleri düzenleyen kararda değişiklik yapılıyor.
Düzenlemeye nazaran, özel etraf muhafaza bölgeleri, Ulusal Parklar Kanunu’na nazaran korunan alanlar, sulak alanlar, yaban hayatı muhafaza ve geliştirme alanları, ormanlar, Turizmi Teşvik Kanunu’na nazaran ilan edilen kültür ve turizm müdafaa ve gelişim bölgeleri, turizm merkezleri, Kıyı Kanunu’na nazaran korunması gerekli alanlar, 1’inci derece askeri yasak bölgeler, 1/5000 ölçekli imar planı onaylanmış alanlar, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu kapsamında kalan sit alanları ile madencilik gayesi dışında tahsis edilen ve Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü tarafından uygun görüş verilen elektrik santralleri, organize sanayi bölgeleri, sanayi bölgeleri, petrol, doğal gaz ve jeotermal boru sınırları üzere yatırım alanlarına ilişkin koordinatlar, ilgili kurumlar tarafından Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne bildirilecek.
Ormanlar hariç bu alanlarda ruhsat düzenlenmeden evvel Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, ilgili kuruma proje hakkında görüşünü sorarak müsaade talebinde bulunacak. İlgili kurum, değerlendirmelerini tamamlayarak 3 ay içinde müsaade talebine karşılık verecek. Bu müddet içerisinde karşılık verilmemesi durumunda ilgili kuruma Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce bir ay ek mühlet verilecek. Bu mühlet sonunda da karar bildirilmezse müsaade verilmiş sayılacak. Verilen müsaade, işletme ruhsatına geçiş yahut temdit değerlendirmelerinde o alanda devam edecek lakin yönetimin projede yahut rehabilitasyon projesinde değişiklik talep etmesi mümkün olacak.
Devlet ormanları içinde maden aranması ve işletilmesi ile madencilik faaliyeti için zarurî; tesis, yol, güç, su, haberleşme ve altyapı tesislerine Orman Kanunu kararlarına nazaran Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünün talebi üzerine 3 ay içinde 24 ay müddetle bedelsiz müsaade verilecek. Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce talep edilmesi halinde izin mühleti 12 ay uzatılacak.
Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce alınan bedelsiz müsaadeye ait taahhüt senedi, Orman Genel Müdürlüğüne verilecek ancak verilen bedelsiz müsaadenin işletilmesi, gerçek ve hukuksal şahıslara devredilmesi yahut işlettirilmesi halinde alınması gereken bedeller, Orman Genel Müdürlüğünün özel bütçe hesabına yatırılarak bedelli taahhüt senedi, en geç 1 ay içerisinde Orman Genel Müdürlüğüne verilecek.
Bu düzenlemenin yürürlüğe girmesinden evvel verilen müsaadeler, ruhsat müddetince devam edecek ve 6 ay içerisinde Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne devredilecek.
Arama faaliyeti için müsaade verilen alanlarda zorlayıcı sebepler ve kısıtlayıcı yasal kararlar hariç işletme faaliyetine de müsaade verilecek. Müsaade süreçlerinde mevzuatı gereği alınması gereken kurum görüşleri, çevresel tesir değerlendirmesi dokümanı üzere evraklar Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce alınacak. Tarım ve Orman Bakanlığınca verilen müsaade, çevresel tesir değerlendirmesi tarafından uygun görüş olarak kabul edilecek.
Ruhsat düzenlendikten sonra alan müsaadeye tabi hale gelse dahi madencilik faaliyetlerine devam edilecek lakin ruhsat alanında kültür varlığının tespiti halinde madencilik faaliyetlerine devam edilebilmesi için Kültür ve Turizm Bakanlığının uygun görüşü aranacak. Bakanlığın uygun görüş vermemesi durumunda Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğünce hesaplanan yatırım sarfiyatları fiyatındaki tazminat, lehine kısıtlama kararı verilen yönetimin bütçesinden ruhsat sahibine ödenecek.
Çevresel tesir değerlendirmesi süreçleri, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca yürütülecek. Çevresel tesir değerlendirmesi sürecinde ilgili kurumlar görüşlerini en geç 3 ay içinde verecek. Kurumların ek müddet talep etmeleri halinde en fazla bir ay ek müddet verilecek.
Tüm değerlendirmelerini tamamlayarak bu mühletler içinde görüş bildirmeyen kurumun görüşü olumlu kabul edilecek. İzin vermiş kurumlar, çevresel tesir değerlendirmesi sürecinde olumsuz görüş veremeyecek. “Çevresel Tesir Değerlendirmesi Olumlu Kararı” alınan madencilik faaliyetleri için ilgili kurum tarafından varsa mali yükümlülükler alınarak, en geç bir ay içinde öbür süreçler tamamlanacak.
İlgili kurum tarafından IV. Küme ile stratejik yahut kritik madenlere müsaade verilmeyen hallerde sahanın rezerv potansiyeli, yeri, cinsi ve iktisada katkısı üzere konular dikkate alınarak Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığınca yapılacak müracaat üzerine müsaade hakkında kesin karar, üstün kamu faydası çerçevesinde Konsey tarafından verilecek. Heyet, madencilik faaliyeti lehine karar verirse ilgili kurum bir ay içinde müsaade kararını Maden ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğüne gönderecek ve ruhsat düzenlenecek.
Maden Kanunu’nun “Stratejik yahut kritik madenler” başlıklı kararı yine düzenleniyor. Buna nazaran, arz kesintisi yahut yüksek fiyat artışı halinde önemli ekonomik sıkıntılar yahut güvenlik zafiyeti doğabilecek, sanayi üretiminin temel girdilerinden ve yüksek arz riski taşıyan madenler, kritik maden olarak kabul edilecek.
Ulusal güvenlik ve ekonomik refah için yüksek değere sahip ve iç yahut dış etkenler nedeniyle arzı kısıtlanabilecek madenler, stratejik maden olarak kabul edilecek.
Stratejik yahut kritik madenler, Milli Savunma Bakanlığı, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ticaret Bakanlığı ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının görüşleri alınarak Güç ve Olağan Kaynaklar Bakanlığınca tespit edilecek.
Stratejik yahut kritik madenlere ait madencilik faaliyetleri için Kamulaştırma Kanunu kararları doğrultusunda tez kamulaştırma yapılabilecek.
Bir evvelki yıldaki üretim ölçüsünün yüzde 10’unu geçmemek kaydıyla stratejik yahut kritik madenlerin makul bir oran yahut ölçüde ruhsat sahiplerince stoklanmasına Cumhurbaşkanınca karar verilebilecek.
Teklifin 4’üncü hususunun kabul edilmesinin akabinde TBMM Başkanvekili Tekin Bingöl, birleşime orta verdi. Ortanın akabinde komitenin yerini almaması üzerine Bingöl, birleşimi, saat 14.00’te toplanmak üzere kapattı.
AKP’Lİ VARANK “SİZ ‘YAPTIRMAM’ DEYİNCE ‘YAPACAĞIZ’ DİYORUZ” DEMİŞTİ
Zeytinlik alanların madencilik faaliyetlerine açılmasını da içeren torba kanun teklifinin Meclis Kurulu’nda başlayan tartışmalar TBMM Genel Kurulu’a da taşındı.
Görüşmeler sürerken kelam alan eski Sanayi ve Teknoloji Bakanı ve AKP Bursa milletvekili Mustafa Varank, muhalefeti yasaya takviye vermemekle eleştirirken “Malesef TBMM’de bu türlü bir ortamı hiçbir vakit yakalayamıyoruz. Siz ‘yaptırmam’ deyice biz de tabi ‘yapacağız’ diyoruz. Siz ‘geçirmeyeceğiz’ deyince biz de geçirmek için uğraş gösteriyoruz.” dedi.
Varank’ın açıklaması şu biçimde:
“Öncelikle bu kanun teklifiyle ilgili olarak bize birinci ulaştığı andan itibaren komitedeki arkadaşlarımızla bu kanun teklifini paylaştık, daha sonra bürokrat arkadaşlarımızla birlikte kuruldaki ve komitede olmayan arkadaşlarımız bir ortaya geldiler ve süreçleri birlikte değerlendirdiler. Hiçbir kurulumuzda da bu türlü bir uygulama olmuyor. Daha sonra kurul sürecinde başlangıcında ufak tefek badireler yaşasak da daha sonra 27 saatlik bir süreçte kanun teklifi üzerindeki değerlendirmeleri bütün tarafların görüşlerini almaya çalışacak biçimde yerine getirdik. Ben isterdim ki kuruldaki arkadaşlarımız, o gün dışarıdan gelen arkadaşlarımız keşke yapan tenkitlerde bulunabilselerdi. Fakat benim gördüğüm bütün arkadaşlarımız “biz bu kanunu değiştirmeyeceğiz, bu maddeyi çekin, biz bunu istemiyoruz” formunda yaklaştılar. Keşke bir müzakere ortamı olsaydı ve arkadaşlarımız “bu maddeyi şöyle değiştirin, bunu nasıl daha anlaşılır bir hale getiririz” formunda bize dayanakta bulunsalardı lakin maalesef TBMM’de bu türlü bir ortamı hiçbir vakit yakalayamıyoruz. Siz “yaptırmam” deyice biz de tabi “yapacağız” diyoruz. Siz “geçirmeyeceğiz” deyince biz de geçirmek için çaba gösteriyoruz.
Burada sahiden güç, maden bölümünün gereksinimlerini giderecek halde, Türkiye’nin gereksinimlerini giderecek formda bir kanun çalışması yapmaya çalışıyoruz. Bu kanun ne getiriyor derseniz; yenilenebilir güç yatırımlarının hızlandırılmasını getiriyor. Şu anda bu söylerken hicap ederek söylüyorum; Türkiye’de bir yenilenebilir güç yatırımı yapmak isterseniz müsaade süreçleri 4-5 yıl sürüyor. Hiçbir yatırımcı 4-5 yıl süren süreçlerle yatırım yapmaz, onun için bunların hızlandırılmasına yönelik unsurlarımız var. Bunları yaparken ÇED sürecinin hızlandırılması üzere bir söz kullanılıyor asla burada ÇED süreçlerinin hızlandırılması diye bir konu mevzu bahis değil. Yalnızca ilgili kurumların görüşlerinin verilmesinde hızlandırma süreci var, ÇED süreçleri ile ilgili bu türlü bir kıymetlendirme asla yoktur. Maden alanlarının rehabilitasyonu ile ilgili mevcut kanunda talep edilen bedeller çok düşük kalıyordu. Bu kanunla birlikte rehabilitasyon süreçlerinde kullanılacak kaynaklar arttırılmış oldu.
Muğla bölgesindeki santrallere ait ise açıklamaları tekraren yaptık. Komitemizde bütün tarafları dinlemeye çalıştık. Bu santraller Türkiye’nin baz yükünü karşılayan santrallerdir. Türkiye’nin elektriğinin yüzde üç buçuğunu karşılayan santrallerdir. Bilhassa Türkiye’nin coğrafik pozisyonuna baktığınızda batıdaki elektrik sistemini destekleyen santrallerdir. Bu santralleri biz inşa etmedik. Bu bölgedeki kömür yataklarını biz bulmadık. 1980’lerden itibaren maden alanları olarak belirlendi. Bu santraller o vakitten beri çalışmaya devam ediyor. Biz buraya uzaydan kömür getirmiyoruz. Bunda kamu faydası görmüyorsanız ben çok şaşırıyorum. Biz artık kömürler çıkartılsın, burada çalışan beş bin emekçi ekmek yemeye devam etsin diye buradaki zeytin ağaçları öteki bir yere taşınsın diyoruz. Bir ziraat mühendisi profesörü getiriyoruz “zeytin ağacı taşınır” diyor, buradaki arkadaşlarımız “hayır taşınmaz” diyor. Biz zeytin düşmanı değiliz.”
