İktisatçı Mahfi Eğilmez, “Trump Vergilerinin Finans Piyasalarına Etkisi” başlıklı yazısında, ABD Başkanı Donald Trump’ın açıkladığı yeni gümrük vergilerinin finansal piyasalardaki tesirlerini kıymetlendirdi. Eğilmez, Türkiye’nin “görece” düşük vergi oranlarıyla avantajlı durumda olduğunu ama iç siyasetin tesiriyle bu fırsatın kaçırıldığını söz etti.
Eğilmez, yazısında “Trump’ın “Kurtuluş Günü” (liberation day) olarak ilan ettiği 2 Nisan’da ABD’nin dış ticaret bağlantısında olduğu ülkelere karşı uygulayacağı standart ve ek gümrük vergisi oranlarını ve birtakım mallara hangi ülkeden ithal edilirse edilsin uygulayacağı gümrük vergisi oranlarını ilan etmesinden sonraki 3 işgünü içinde finansal piyasalarda önemli gerilemeler yaşandı. Standart gümrük vergisi oranı olarak belirlenen yüzde 10 oranındaki vergiler 5 Nisan’da yürürlüğe girdi, bugünden başlayarak uygulamaya yansıyacak. Ülkelere nazaran farklı oranlar içeren ek gümrük vergileri de çarşamba günü yürürlüğe giriyor.” değerlendirmesinde bulundu.
“KARŞI MİSİLLEME YAPILDI”
Başta Çin ve Avrupa Birliği olmak üzere, bilhassa standart oranların üzerinde ek vergi uygulamasıyla karşılaşan ülkelerin misilleme uygulayarak ABD’den yapılacak ithalata tıpkı oranlarda gümrük vergisi koyarak karşılık vereceklerini açıkladığını söz eden Eğilmez, “Bu karşılıklı atakların, iki dünya savaşı ortasındaki misal uygulamaların yarattığı sonuçlar üzere dünya ticaretinde önemli daralmalara yol açması beklendiği için finans piyasalarında düşüşler yaşandı.” sözlerini kullandı.
“Dow Jones Industrial Endeksi (Dow Jones Industrial Endeksi; ABD’de borsalarda süreç gören önde gelen 30 sanayi şirketini kapsayan borsa endeksidir. 1896’dan beri yayınlanan ve en çok izlenen endekslerden birisidir. Amazon, Apple, Boeing, Coca Cola, Disney, Honeywell, IBM, Johnson & Johnson, McDonald’s, Microsoft, Nike, Procter & Gamble, Visa, Wallmart üzere 30 adet dünyaca tanınmış şirketin pay senetleri kapsamı içindedir) 2 Nisan sabahı 42.284 iken 4 Nisan Cuma gününü 38.275 seviyesinde tamamladı. Bu, yüzde 9,5 oranında bir düşüşü söz ediyor.” kelamlarını ileten Eğilmez, “Nasdaq 100 Endeksi (Nasdaq 100 Endeksi; New York’taki teknoloji borsası olan NASA’da süreç gören ABD kökenli100 büyük teknoloji şirketini kapsayan bir endekstir. Kapsamı içinde Apple, Google, IBM, Neftli, Amazon, Tasla, Microsoft, Facebook, Twitter üzere dünyaca bilinen şirketlerin payları yer almaktadır) son haftalarda düşüş eğilimindeydi.“ açıklamasında bulundu.
Eğilmez, yazısının devamında, “2 Nisan’da 19.554’e gelmişti, Trump’ın gümrük vergileri açıklamasıyla 5 Nisan’da, haftayı, 17.398 seviyesinde tamamladı. Bu da üç gün içinde yüzde 8,3 oranında bir düşüşü söz ediyor. S&P 500 Endeksi (S&P 500 Endeksi; 500 büyük Amerikan şirketinin pay senetlerinin bedellerini gösteren bir borsa endeksidir. Bu endekste yer alan 500 şirketin payları ABD pay senetleri piyasasının yaklaşık dörtte üçünü kapsamaktadır.) 2 Nisan’da 5.663 seviyesindeydi 5 Nisan’da yüzde 10,4 oranındaki düşüşle 5.074 seviyesine geriledi.” telaffuzunda bulundu.
“DOLAR BEDEL KAYBETTİ”
ABD borsalarında yaşanan bu düşüşlerin, doların yabancı paralar karşısındaki bedeline de düşüş olarak yansıdığına dikkat çeken ünlü iktisatçı, “Dolar Endeksi (Dolar Endeksi (DXY); Doların, ABD’nin 6 büyük ticaret ortağı paralarına nazaran (Pound, Euro, Yen, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı) pahasını ölçen bir endekstir. Endeks 100 ise Dolar bu paralara karşı eşit seviyede demektir. 100’ün üstü doların çok kıymetli, 100’ün altı doların çok bedelsiz olduğunu gösterir.) 2 Nisan günü 103,978 idi. 3 Nisan’da 101,948’e düştü. Sonrasında biraz toparlandıysa da haftayı 102,612 seviyesinde tamamladı. 2025 yılı başında 109,393 seviyesinde olan endeks, daha o vakitlerde Trump’ın açıklamalarıyla paha kaybetmeye başlamıştı.” sözlerini kullandı.
“BORSALARDA DÜŞÜŞ DÜNYAYA YAYILDI”
Mahfi Eğilmez, borsalardaki düşüşün ABD ile hudutlu kalmadığını ve global tesirler yarattığını vurgularken “Trump idaresinin ek vergiyle birlikte yüzde 30 gümrük vergisi uygulayacağı Almanya’nın DAX Endeksi (DAX Endeksi; Almanya’nın en kıymetli 30 şirketini kapsayan pay senetleri endeksidir. Bir şirketin pay senetlerinin bu endekste yer alması için paylarının en az yüzde 33’ünün borsada yer alıyor olması gerekir.) 2 Nisan günü 22.274 seviyesindeyken 5 Nisan akşamında yüzde 7 oranında bir gerilemeyle 20.709 seviyesine indi.” değerlendirmesini yaptı.
“Trump’ın ek vergiyle birlikte yüzde 54 oranında gümrük vergisi uygulanacağını açıkladığı Çin’in Şangay Kompozit Endeksi (Şangay Kompozit Endeksi, Şangay Menkul Değerler Borsası’nın endeksidir. Endeks, Şangay Borsasında alım satım konusu olan şirket pay senetlerini kapsar.) 2 Nisan’da 3.343 seviyesindeyken haftayı yüze 7,6 oranında bir düşüşle 3.092 seviyesinde kapattı.” sözlerini kaydeden Eğilmez, “Ek vergiye birlikte ABD’nin yüzde 34 gümrük vergisi uygulayacağı Japonya’nın Nikei 225 Endeksi (Nikei 225 Endeksi; Tokyo Menkul Değerler Borsasında en fazla süreç gören 225 şirketin pay senetlerini kapsayan borsa endeksidir.) 2 Nisan’da 35.243 seviyesinden yüzde 11 dolayında paha kaybıyla 5 Nisan akşamı 31.370 seviyesine geriledi. Çeşitli ülkelerdeki borsalarda yaşanan bedel kayıpları örneklerini çoğaltmak mümkün.” kelamlarını sarf etti.
“BORSA İSTANBUL’DA TRUMP ETKİSİ”
İstanbul Menkul Değerler Borsası’nın da paha kaybı yaşayan borsalar ortasında yer aldığını belirten Eğilmez, yazısının devamında “Bununla birlikte BIST 100 Endeksindeki (BIST 100; İstanbul Menkul Değerler Borsasındaki en büyük 100 şirketin pay senetlerinden oluşan bir endekstir.) bedel kaybı, öteki ülke borsalarındaki paha kayıpları üzere Trump vergilerinden fazla iç siyasetteki gelişmelerden kaynaklanıyor. 17 Mart günü 10.862 seviyesinde olan endeks Ekrem İmamoğlu’nun diplomasının iptaliyle düşmeye başlamıştı. İmamoğlu’nun gözaltına alınması, tutuklanması ve bu olaylara karşı protesto ve boykotların gelişmesiyle düşmeye devam eden endeks yüzde 12’den fazla paha kaybıyla 2 Nisan günü 9.523’e kadar gerilemişti. 5 Nisan akşamı BIST 100 Endeksi 9.380 seviyesindeydi.” sözlerini kullandı
“FIRSAT KAÇTI”
Eğilmez, “Trump idaresinin Türkiye’ye uyguladığı gümrük vergisinin yüzde 10 oranında (en düşük düzeyde) olması aslında borsa için olumlu bir gelişmeydi ve şayet iç siyasetin yarattığı olumsuz ortam olmasa BIST 100 Endeksinin Trump idaresinin vergi kararından etkilenmemesi hatta olumlu etkilenmesi beklenirdi.” tabirlerini kullanırken yazısını, “Özetle söylemek gerekirse Türkiye, Trump idaresinin gümrük vergisi uygulaması nedeniyle dünyadan müspet olarak ayrışabilecekken, yakın geçmişte tekraren tekrarladığı üzere, iç siyaset uğruna yeniden fırsat kaçırdı.” sözleriyle noktaladı.
