Serra Karaçam
14 Haziran, ABD Ordusu’nun kuruluş yıldönümü.
İngiltere ile yaşanan Amerikan İhtilal Savaşı sırasında Kıta Ordusu’nun kuruluşu anılmakta.
Yani ABD tarihinde çok kıymetli bir tarih ve bu yıl 250. yıldönümü kutlanıyor.
Tesadüfen Lider Donald Trump’ın da doğum günü olan 14 Temmuz Bayrak Günü olarak kabul edilir ve 1777’de ABD bayrağının kabulü anılır.
ABD Ordusu ise 14 Haziran 1775 tarihinde kuruldu. Bu yüzden Ordunun doğum günü her yıl bu tarihte kutlanır.
Zayıf bir merkezi hükümet ve güçlü eyalet sisteminin temel omurgası da 1781’de birinci anayasa ile belirlendi…
Ordu’nun 250. kuruluş yıldönümü, 14 Haziran 2025’te Washington D.C.’de National Mall’da büyük bir şenlikle kutlanacak. (Aynı gün protestolar da bekleniyor.)
***
Bu yıl 14 Haziran, Amerika’nın hem dış hem iç siyasetteki rolü üzerine devam eden tartışmaları ve derin siyasi-sosyal ayrımları yansıtıyor.
Amerikanın askeri tarihini ve liderliğini kutlaması, Orta Doğu’da, İran’ın İsrail taarruzlarıyla karşı karşıya olduğu bir periyoda denk geldi.
Cuma günü yani 13 Haziran’da Beyaz Saray saatlerce süren Ulusal Güvenlik Kurulu toplantısına konut sahipliği yaptı.
Başkan Trump, Netanyahu ile ve Katar Buyruğu ile görüştü.
ABD Dışişlerinin erken saatlerde müdahil olmadıklarını açıklaması akabinde, ilerleyen saatlerinde ABD’li yetkililer, İsrail’i amaç alan İran füzelerinin düşürülmesine yardımcı olduğunu da doğruladı.
ABD İran’ı vurmaya yardım etmese de İsrail’in kendini müdafaasına etkin katılıyor.
ABD içinde muhafazakar bölümler bölünmüş durumda.
Bazıları Amerika’nın İsrail çıkarlarına hizmet eden çatışmalara karışmaması gerektiğini savunurken, başkaları İran aykırısı sert bir duruştan yana. Bunlar liderin körfez emirlikleri ile münasebetlerini eleştiren kısımlar.
***
Öte yandan Trump’a sürpriz İran hareketi öncesi Musk’tan gelen Epsteinli göndermeye de dikkat çekmekte
fayda var.
Epstein’in tez edilen Mossad kontakları ve Trump’ın Orta Doğu jeopolitiğine derinlemesine dahil olan Körfez Arap devletleriyle yakın bağları göz önüne alındığında, bu hatırlatma, bu aktörler ortasındaki istihbarat, güç ve tesir ağlarının iç içe geçmiş olduğunu da işaret ediyor olabilir.
***
Ülkede yasa dışı göç tersi siyasetler ve hudut güvenliği üzerine devam eden protestolarla iç huzursuzluk da sürüyor. Demokratlar bu karmaşık ortamı, muhafazakar yaklaşımları eleştirmek ve kapsayıcılık vizyonlarını öne çıkarmak için kullanıyor.
California Valisi Gavin Newsom’un, eyaletindeki yasadışı göçmenlere karşı federal askeri müdahaleye karşı çıkması, devlet egemenliği ile federal otorite ortasındaki uzun müddettir devam eden Amerikan tansiyonunu yansıtıyor.
Benzer formda, Biden idaresi periyodunda Teksas, hudut duvarının kimi kısımlarının kaldırılmasına karşı çıkarak kendi hudut güvenliği yaklaşımını savundu.
Her iktidar devrinde görülebilen bu tavırlar, federal yetkinin sonları ile eyaletlerin özerkliği konusundaki devam eden tartışmaları ortaya koyuyor…
***
Cuma günü ABD Sanal İran Elçiliği, İran’daki vatandaşlarını ülkeden çabucak ayrılmaları konusunda uyardı. Bölgesel tansiyonların artması nedeniyle İran’da bulunan ABD vatandaşlarının önemli tehlikelerle karşı karşıya olduğu belirtilirken, İran hava alanının süreksiz olarak kapatıldığı duyuruldu.
Ayrılamayanlar için inançlı bir yerde kalmaları ve temel gereksinimlerini karşılamaları tavsiye edildi. ABD’nin İran ile diplomatik ilgisi bulunmazken, ülkedeki İsviçre Büyükelçiliği ABD’nin çıkarlarını koruyor.
Başkan Trump Pazar günü İran ile Umman’da yapılacak nükleer silahlanma görüşmeleri öncesi, Cuma günü İran’a verdiği -ve bugüne kadar hiç bahsetmediği- 60 günlük müddetin sonuna gelindiğini açıkladı.
***
Birkaç gün evvel Ulusal İstihbarat Yöneticisi Tulsi Gabbard dünyaya “Nükleer yok oluşa her zamankinden daha yakınız.” ihtarında bulundu.
Nükleer silahsızlanmaya geçilmesi davetinde bulundu.
Kimilerine nazaran bu bir hayal…
Uzmanlar da kasıtlı bir fırlatma haricinde, yanlış hesaplama, kaza yahut denetimden çıkma durumlarına da dikkat çekiyor.
Çin ve ABD nükleer modernizasyona büyük yatırımlar yapıyor.
Rusya ve NATO, Hindistan ve Pakistan, Japonya ve Güney Kore ile yakın işbirliğinde olan ABD-Kuzey Kore ortasında, kelamda denetimli caydırıcılık kapasitesi nedeniyle süregiden nükleer silahlanmadan vazgeçilmesi beklenmiyor.
***
İsrail, bölgede nükleer silaha sahip tek ülke olarak kendini savunma açısından stratejik bir avantaja sahip.
İran’ın nükleer kapasite kazanması, İsrail’in güvenlik dertlerini arttırıyor diye direkt çatışma riskini yükseltmesi olağan olarak görülüyor.
Peki neden tüm bu ülkeler silahlanabilir de İran silahlanamaz?
Nükleeri, “enerji için geliştiriyorum” diyen İran’ın %60’a çıkmasının tehdit olduğunun altı hükümete yakın Türk kanallarında dahi çiziliyor.
Çifte standart üzere duran bu durumun karşılığı soğuk savaş sonrası kurulan sistem ve memleketler arası hukukta.
Rusya, ABD, Çin, İngiltere, Fransa üzere ülkeler Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması’nda (NPT) “nükleer silah sahibi devletler” olarak tanınmış ve bu statü Soğuk Savaş periyodunda oluşmuştu.
Kuzey Kore ise sonradan bu antlaşmadan çekildi ve nükleer programını geliştirdi. İran ise NPT’ye taraf ve nükleer faaliyetlerini sivil hedeflerle sınırlaması bekleniyor.
Gidişata bakarsak İran intikam gayeli karşılıklarda maksatları tutturmakta zorlanıyor.
İsrail ise İran’ın nükleer beyinlerini gaye almakta başarılı olduğunu sav etmekte.
Bu yazı yazılırken, Israil’denbazı yaralılar olduğu haberleri gelmekteydi.
Mossad toplumsal medya hesaplarından, İsrail başbakanının İran halkına seslenerek “sizi özgürlüğünüze kavuşturacağız”mesajını da ekleyelim.
