Bugünkü söyleşimizde Eğitimci-Yazar Osman Koç ile, eğitim sistemimizin bel kemiğini oluşturan öğretmenlerimizin çalışma şartlarına dair şimdiye dek gündeme gelmemiş, somut ve uygulanabilir bir projeyi masaya yatıracağız.
“Geleceğimizi emanet ettiğimiz jenerasyonları yetiştirdiğimiz yer eğitim alanıdır; bu alan birebir vakitte ülkemizi global rekabete, çağın gereksinimlerine ve insani gelişmişliğe hazırlayan temel tabandır.
“Ne yazık ki eğitim sistemimiz, yarım asırdır hatta yüz yıldır çözülmesi gereken yapısal sıkıntıları hâlâ çözememiştir. Bugün hâlâ, eğitim fakültelerinin alanda tesirli öğretmenler yetiştiremediğini, öğretmenlik mesleğinin gereğince prestij görmediğini, birtakım vakıf ve yapıların eğitime direkt müdahil olduğunu, müfredatın şuurlu biçimde çağın gerisinde bırakıldığını, okul ortamlarının hijyen ve pedagojik açıdan yetersiz olduğunu ve tüm bunların gerisinde çeşitli hesapların, niyetlerin yattığını konuşmaya devam ediyoruz.”
Bugün neden hâlâ eğitimde istenen başarıyı yakalayamıyoruz?
Çünkü sistemin merkezinde yer alması gereken öğretmen, yıllardır göz ardı edilen bir pozisyonda tutuluyor. Onun keyifli, huzurlu ve üretken olması, eğitimin tüm paydaşları için temel bir kuralken; öğretmenlerimiz birçok vakit yalnız, yıpranmış ve bedelsiz hissediyor.
Peki bu durum sırf öğretmeni mi tesirler?
Hayır, elbette ki hayır. Eğitim bir bütündür. Keyifli öğretmen demek, mutlu öğrenci demektir. Öğretmenin kendini inançta hissetmediği, gelişimine alan bulamadığı, kıymet görmediği bir okul ortamında öğrencinin gelişmesi, merak etmesi, potansiyelini keşfetmesi beklenemez. Eğitim ortamı; yalnızca bilgi değil, his ve insan bağlarıyla de şekillenir.
İnsani ve profesyonel gelişmişlik en çok da öğretmenlerin muhtaçlığı olan bir gerçektir.
Çözüm nerede? Neyi farklı yapmalıyız?
Geldiğimiz bu noktada; bir öğretmen, bir canlı olarak temek gereksinimlerini karşılamakta son derece büyük sorunlar yaşarken kurgulamak istediğimiz “Öğretmen Dostu Okul Projesi” fantastik bir planlama olarak düşünülebilir. Öğretmenlerimiz mesleksel ve toplumsal bakımdan sıkıntı periyotlardan geçmektedir.
Çağdaş bir planlamadan çok uzak olarak açılan sayısız eğitim fakültesi hem niteliği hem de mezun ettiği öğretmen sayısıyla temel bir sorunu karşımıza koymaktadır. Atanmayan yüzbinlerce öğretmen bugün aç, umutsuz ve mutsuz bir halde geleceklerinin karartıldığı ıstırabını yaşamaktadırlar.
Oysaki istenen yalnızca “İnsanca Yaşamak Arzusu”dur!
Bin bir zorlukla eğitim hayatını sürdüren, üniversiteyi bitiren yüzbinlerce gencimiz lisans eğitiminin sonunda aldığı “Öğretmen” unvanı ile başvurup maalesef öğretmenlik yapamamaktadır. Önüne türlü türlü maniler çıkartılmak sureti ile yıllarını öğrencilerine kavuşmak için verdiği amansız çaba ile geçirmektedir.
Sen şimdi öğretmen olamadın! Al sana KPSS! Al sana Mülakat?
Şimdi de “Öğretmen Akademisi!”
4 yıllık lisans eğitimi öğretmenlik yapmak için yetersiz midir?
Lisans eğitimini kim vermektedir ki yetersizdir? Koskoca 4 yıl. Bu kadar yılda, eğitim fakültelerinde verilen öğretmen yetiştirme eğitimi hangi tarafıyla yetersizdir ki bunu KPSS, Mülakat ve Öğretmen Akademisi ile tamamlamayı planlamaktasınız.
Elbette ki 4 yıllık lisans eğitimi bir öğretmen adayının olgunlaştırılması için kafidir. Gerisi oyalamacadan, yapılan yanlış işten, plansız programsızlıktan diğer bir şey değildir.
Eğer öğretmenler için meslek içi daima gelişim, eğitim planlamak istiyorsanız, onları çalışma hayatları boyunca lisans üstü eğitim programlarına tabi tutarsınız. Fakat öncelikle çalışmaya bir başlasın, maaşını alsın, kendi ayakları üzerinde dursun ve umudu yeşersin.
Söyleşimizin başında bahsettiğiniz “Öğretmen Dostu Okul Projesi” nedir?
Öğretmeni sırf bir ders anlatıcısı değil; öğrenme ortamının mimarı, okul ikliminin taşıyıcı kolonu olarak görmeliyiz. Bu anlayışla hazırlanacak bir proje var: “Öğretmen Dostu Okul” Projesi. Öğretmenin insani ve mesleksel gelişimini destekleyen, onu merkeze alan, yaşanabilir okul ortamları nasıl kurulur sorununun yanıtını veren bu proje ile tüm okul paydaşları kaliteyi yakalayacak, sistem kendi kendini onaracak ve yüceltecektir.
Projenin temel çıkış noktası, eğitimi sisteminin taşıyıcı kolonları olan öğretmenlerdir.
“Öğretmen memnun ise eğitimin iç ve dış paydaşları da mutludur!” önermesi çalışmayı en kısa özetleyen cümledir. Öğretmen mutlu olmalıdır ki eğitim sistemi memnun olsun!
Projeden biraz bahsedebilir misiniz?
Henüz gerçekleşmiş bir çalışma değildir. Şu basamakta bir teoriden ibarettir lakin, yürütüldüğünde eğitimin temel taşıyıcısı olan öğretmenler dahil tüm paydaşları müspet olarak çıktılarından yararlanabilecektir. Buradan eğitim içerikli meslek örgütlerine bu projeyi gerçekleştirmek üzere iş birliği davetinde da bulunmak isterim.
Öğretmen Dostu Okul Projesi, öğretmenlerin, bir ömür alanı olarak okul ortamlarındaki gereksinimlerinin karşılanması oranında okullara verilen puanlardan oluşmaktadır. Farklı kriterdeki puanlar hem öğretmenler hem veliler hem de eğitim gönüllüleri vasıtası ile verilerek bir toplam puanı oluşturacak. Sistem pilot olarak evvel özel okullarda uygulanarak tesir üretmesi halinde devlet okullarına uyarlanacak.
Peki bu kriterler nasıl belirlenecek? Neler olacak?
Çok kolay. Ülkemizde ve dünyada, çok başarılı teşebbüsler olarak kimi firmalar periyodik aralıklarla “Çalışan memnuniyeti araştırmaları” yaparlar. Bu araştırmalar çoklukla yılda 1 sefer, bazen de sorun alanının kıymetine bağlı olarak 6 ay, 3 ay üzere periyotlarda tekrarlanır.
Burada temel argüman, kurum çalışanı, kurumun ona sağladığı ya da sağlamadığı hangi imkanlardan mutlu ya da memnuniyetsiz.
Öğretmenlere uygulanabilecek memnuniyet araştırmasını bir olması gereken üniversal kriterler vasıtası ile kurumlara uygulayacağız.
Fiziksel Ortamların Yetersizliği
Birçok öğretmen hâlâ havasız öğretmen odalarında, kalabalık sınıflarda, teknolojiden uzak dersliklerde çalışmak zorunda kalıyor. Öğretmenlerin şahsî eşyalarını koyabileceği bir dolap dahi olmayan okullar mevcut. Tuvaletler, kantinler, hatta öğretmenlerin ders ortalarında dinlenebileceği alanlar dahi birden fazla yerde ihmal edilmiş durumda.
Kişisel ve Mesleksel Gelişime Alan Tanınmaması, Dayanak Olunması
Öğretmenler, yenilikleri takip etmek, yeni marifetler kazanmak, akademik ve şahsî olarak gelişmek istiyor. Yurt içi ve yurt dışı mesleksel eğitimler… Okul içi ve dışı öğrenme ortamları… Bilinmelidir ki öğrenme asla bitmiyor, hayat uzunluğu devam ediyor, kurum bunu sağlayabiliyor mu?
Kütüphane, okuma odası, sessiz çalışma alanları, yaratıcı fikir atölyeleri üzere yapılar neredeyse hiç düşünülmemiş. Ayrıyeten birçok öğretmen, hizmet içi eğitimlerin niteliksizliğinden ve mecburî iştiraklerin yarattığı motivasyon kaybından şikâyetçi.
Özlük Haklarının ve Prestijin Zedelenmesi
Ek derslerin adaletsiz dağılımı, imtihan misyonlarının düşük fiyatlandırılması, meslek basamaklarındaki belirsizlikler ve daima değişen uygulamalar öğretmeni ekonomik ve ruhsal olarak yıpratıyor. Birebir vakitte toplumda öğretmene yönelik pahanın azalması, mesleğin saygınlığına da önemli ziyan veriyor.
Okulun Toplumsal Bir Topluluk Olarak Kurulamaması
Okullar sırf bilgi transfer yerleri değildir; tıpkı vakitte birer hayat alanıdır. Lakin öğretmenlerin birçok, okulda toplumsal takviyeden mahrum, yalnız ve izole hissediyor. Kurumsal aidiyetin zayıf olduğu ortamlarda öğretmenler yalnızca vazifelerini yerine getiren bireyler hâline geliyor. Halbuki okul, bir eğitim ailesi üzere yapılandırılmalı; öğretmenin okulda kendini “ait” hissedeceği bir iklim oluşturulmalıdır.
Müdahale Kültürü: Bürokrasi ve Müdahaleci Yapılar
Bazı vakıf, dernek ya da mahallî yapıların eğitim içeriğine müdahale etmesi; öğretmenlerin özgürce mesleğini icra etmesini zorlaştırıyor. Bu durum pedagojik değil, politik önceliklerin öne çıkarıldığı bir eğitim ortamı yaratıyor
“Öğretmen Dostu Okul” Modeli: Tahlil ve Yol Haritası
Eğitimde gerçek ve kalıcı bir dönüşüm istiyorsak, bunun yolu öğretmenin mutluluğundan geçer. “Öğretmen Dostu Okul” Projesi tam da bu anlayışla şekillendirilmelidir.
Sonuç: Öğretmeni Güçlendirmek, Geleceği İnşa Etmektir
Unutmayalım ki eğitimin kalitesi, sınıfa giren öğretmenin iç dünyasıyla başlar. Umutsuz bir öğretmenin umudu aşılaması, yorgun bir öğretmenin ilham vermesi, kıymetsiz hisseden bir öğretmenin bedel üretmesi beklenemez. Bu nedenle, öğretmeni sadece misyonlu değil, özne yapan bir eğitim anlayışı inşa etmek zorundayız.
“Öğretmen Dostu Okul” Projesi; öğretmenin keyifli, üretken, gelişen ve paha gören bir birey olduğu bir eğitim ekosisteminin mümkün olduğunu ortaya koyuyor. Fizikî ortamdan mesleksel haklara, ferdî gelişimden toplumsal dayanışmaya kadar uzanan bu yaklaşım, yalnızca öğretmeni değil tüm okulu dönüştürecektir.
Çünkü biliyoruz ki: Keyifli öğretmen, mutlu öğrenci demektir.
Uzman mesleksel gönüllülerin, öğretmenlerin, öğrencilerin bu oluşturulan kriterlerde ilgili okulu puanlaması, öğrenci ve öğretmen tercihleri yönünden eğitim yöneticilerini baskı altına alacaktır.
Oluşturulacak dijital bir portal vasıtası ile öğrenciler, öğrenci velileri ve öğretmenler okul puanını görerek okul tercihi yapabilecektir.
Sistemin pedagojik çıktıları şimdi değerlendirilmemiş olup yarar çıktıları teorik olarak önemli ses getirecek düzeydedir.
Umalım ki eğitimi sistemimiz 21. Yüzyılda hak ettiği ivmeyi yakalayabilir ve sistemin asli ögesi olan öğretmenlerimiz her gün oradan buraya savrulmasınlar.
Her şey çocuklarımızın memnunluğu buna bağlı olarak da geleceğimizin daha emniyetli ve müreffeh olması içindir.
Unutmayalım ki bir ülkeyi yıkmak istiyorsanız o ülkenin eğitim sistemini bozmanız kafidir. Bugün, eğitimi sistemimiz bozulmuş, yerle bir edilmiştir.
Eğitim sistemini biz sağ duyulu eğitimciler olarak tekrar ayağa kaldırılacağı günler yakındır. Umudumuzu ve gayretimizi asla bırakmadan o günlere odaklanmamız önemli ehemmiyet arz etmektedir.
Sözlerime Büyük Lider Mustafa Kemal Atatürk’ün “Geleceğin garantisi sağlam temellere dayalı bir eğitime, eğitim ise öğretmene dayalıdır” kelamı ile son vermek istiyorum.
Sevgili hocam pahalı bilgileriniz için size teşekkür ediyorum. Türkiye Hepimizin, Eğitim Hepimizin…
