“El, gövdede kaşınan yeri bilir
Dert bizde, derman ellerimizdedir
Ararsan, bulursun
Verirsen, alırsın”
Ruhi Su
Bir müddettir Alevi demokratik kitle örgütleri ortasında devam eden bir tartışmaya neden olan ‘Rıza Şehri’ ütopyasına açıklık getirmenin bu tartışmalara katkı sunacağını düşünüyorum.
Alevilik’te ‘Rıza Şehri’ ütopyası olarak dillendirilen bahsin derinliğine baktığımızda günümüzde hayat bulmasının imkan dışı bir öbür ütopya olduğu görülür. İsmi üstünde bu bir ütopya.. Günümüzde hayat bulması azgın emperyalist sömürü nizamın karar sürdüğü dünyamızda büyük bir hayalin ötesi olduğu gerçeğini görebiliriz.
Çorum vilayetimizde imali devam eden bir komplekse ‘Rıza Şehri’ isminin verilmesi üzerine Alevi kamuoyunda meydana gelen tartışmalar değişik boyutlarda gündeme taşındı.
9 Ağustos’ta Didim’de “Çorum İstek Kenti Projesi”ne takviye için bir dayanışma aktifliği yapılıyor. Aktifliği organize eden Hacı Bektaş Veli Anadolu Kültür Vakfı Çorum Şubesi ile geçmiş devir Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu’nun Onursal Başkanı Turgut Öker ve birtakım yöneticileri maksatlarını şöyle lisana getiriyorlar:
“Mevcut Cemevlerimizin yalnızca inanç merkezleri olarak değil, birebir vakitte eğitim, dayanışma ve toplumsal hayat merkezleri haline getirmek gerekiyor. Bu emelle Çorum da hayat bulacak İstek Kenti Projesi ile yaşlılarımıza bakım, öğrenciler için bir yuva, bayanlar için özgüven, çocuklar için çağdaş eğitim üzere gereksinimleri karşılayacak örnek bir model oluşturulacaktır.”
Çorum’da gerçekleştirilmeye çalışılan komplesk hakkında Alevi Bektaşi Federasyonu (ABF) Lider Yardımcısı İbrahim Karakaya, eleştirisel bir bakışla ‘Rıza Şehri’ ismine itiraz ederek niyetini şöyle açıklıyor:
“Projenin içeriğinde bir sorun yoktur.
Sorun, bu projenin birden teğe Aleviler içindeki çatışmanın/ ayrışmanın bir aracı haline getirilmesidir.
İki istikametli olarak bu husustaki niyet ve tekliflerimi lisana getirmek istiyorum.
Çorum’da üretimi devam eden çok gayeli toplumsal ve kültürel merkezimiz, İstek Kenti ütopyası üzerinden tartışılmaya başlandı. Anlatımlar da, Komünal bir hayatı önceleyen İstek Kenti ömür ütopyası sınırsız ve sınıfsız bir toplumu tanım etmektedir. Paranın olmadığı, ezen ezilen bağının yaşanmadığı, emeğin sömürülmediği bir hayat dünyası… Her sosyalistin varmak istediği, Alevi öğretisine uygun, Pir Bedrettin’in canıyla ödediği ‘Ortaklar Komünü’ ütopyası…
Haklı olarak şu soruları sormak istiyorum:
-Somut olarak Çorum’daki ‘Rıza Şehri’nin iktisadı nasıl karşılanacaktır?
-Gelir nasıl elde edilecek, sarfiyatlar nasıl ve nereden karşılanacak, çalışanların emeği Rızalıkla mı ödenecek, emeğin sömürüsü olmayacak mı?
-Rıza Kenti idaresi nasıl belirlenecektir?
-Yönetimi ve çalışmaları denetleme yetkisi nasıl olacak?
-Olumsuz bir durumda, ekonomik olarak işletilemeyerek kamuya (Belediye yahut Bakanlık) devredildiğinde ‘Rıza Şehrimiz’ ne olacaktır?”
ABF Genel Lider Yardımcısı Karakaya 2000’li yıllarda Tunceli’de hayata geçirilen bir projenin akıbetini örnekleyerek ‘Çorum İstek Şehri’ projesi hakkında korkularını lisana getirerek şöyle dedi:
“2000’li yıllarda Dersim’de çok kıymetli bir proje hayata geçirildi. Dersim’de akraba evliliği nedeniyle bedensel engellilerin sayısı fazladır. Bunlar ne yazık ki imkansızlıklar ve toplumsal alanların olmamasından ötürü meskenlerinde mahpus olmak ve ailelerine de yük olmak durumundadır. Bunu düşünerek Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu (Başkanı Turgut Öker) ve Dersim inisiyatiflerinin emeği ile bir kampanya başlatıldı. “Munzur’un Türküsü”.. Avrupa’da yardımlar toplandı, Ankara’da 19 Mayıs Stadyumunda on binlere konser verildi. Son aşamada Meclis Başkanı Bülent Arınç ile görüşüldü, yardımcı olması istendi. Bülent Arınç’ta kendisine bağlı olan Dolmabahçe Sarayı’nda bir konser aktifliği yapılmasına müsaade verdi. Orada iş beşerlerine yönelik bir gece düzenlendi. Dolmabahçe Sarayı, Dersim Katliamı kararlarına da mesken sahipliği yapmıştı. Bu hususta reaksiyonlar gelince de “Dersim Katliamı kararlarının alındığı yerde “biz de ‘Dersim dört dağ içinde’ türküsünü söyledik” diye yanıtlar verildi. Bu kıyak karşılığında açılışa Bülent Arınç davet edildi. Açılışa Avrupa Alevi Birlikleri Konfederasyonu’nun yöneticileri, Türkiye’deki Alevi kurumlarının liderleri ve Dersim Dernekleri iştirak sağladılar. Açılışta Bülent Arınç, Vali Mustafa Erkal ve Alevi kurum ve kanaat liderlerinin önünde, folklor gösterisine çıkan kız çocukları başlarında türban ile sahneye çıkıyorlar. Bizimkiler de çıt yok, Vali Mustafa Erkal (MHP’li) bu ne rezillik diye reaksiyon gösteriyor. Milliyet gazetesi mevzuyu kamuoyuna yansıtınca da gazetenin muhabiri linç edildi. Daha sonra açılışı yapılan Bedri Es Rehabilitasyon Merkezi bir protokolle Aile ve Toplumsal Hizmetler Müdürlüğü’ne devredildi, artık devlet işletiyor. Zira proje düşünülürken nasıl ve hangi ekonomik gelirlerle finanse edileceği önemsenmemişti.”
fotoğraf kaynağı: PİRHAKapitalist Toplumda ‘Rıza Şehri’ Mümkün mü?
Alevilik’te İstek Kenti, ezen ve ezilenin, sömüren ve sömürülenin olmadığı ülkü ve ütopik bir toplum sistemini söz eder. Bu kavram, sırf kişisel bir fazileti değil, birebir vakitte kolektif bir hayat usulünü da temsil eder. Alevilik ideolojisinin temel taşlarından olan rızalık, yani razı olmak ve hoşnutluk duymak, bu ütopik kentin inşasının merkezindedir.
Alevilik’teki İstek Kenti ütopyası, ekonomik bağları, günümüz kapitalist sisteminden büsbütün farklı bir temelde ele alır. Bu ülkü toplumda, para, mülkiyet ve rekabet üzere kavramlar geçerliliğini yitirir; bunların yerine paylaşım, rızalık ve yardımlaşma unsurları temel alınır.
Rıza Kenti’nin Temel Özellikleri
* İstek Kenti’nde bireyler ortasında hiçbir ayrım gözetilmez. Cinsiyet, lisan, din, ırk, mezhep üzere farklılıklar bir üstünlük ya da ayrımcılık nedeni değildir. Herkesin eşit ve saygın bir birey olarak kabul edildiği bir tertiptir.
* İstek Şehri’nde adalet, toplumun temel direğidir. Herkesin hakkına hürmet gösterilir ve kimsenin hakkı gasp edilmez. Hak ve adalet, yalnızca maddelerle değil, birebir vakitte bireylerin kendi vicdanıyla da korunur.
* İstek Kenti, sevgi ve müsamaha üzerine kurulmuştur. Bireyler birbirlerine karşı kin, nefret, haset, öfke üzere olumsuz hisler beslemez. Herkesin farklılıklarına hürmet duyulur ve toplumsal ahenk, bu sevgi ve müsamahayla sağlanır.
* İstek Şehri’nde beşerler bencillikten uzak durur. Varlıklı olanlar fakirlerle paylaşır, güçlü olanlar zayıflara yardım eder. Kolektif bir hayat şuuruyla hareket edilir ve kimse aç, açıkta bırakılmaz.
* İstek Kenti’ne girebilmek için bireyin kendi nefsini ve benliğini terbiye ederek, toplumsal isteğe varması gerekir. Bu, bir ikrar (söz) verme ve bu kelamın gereklerini yerine getirme sürecidir. Toplumun ortak kararlarına, yani isteğe, gönülden itaat edilir.
fotoğraf kaynağı: PİRHARıza Kenti’nde Ekonomik Düzen
* İstek Kenti’nin en dikkat cazibeli özelliklerinden biri, paranın bir değişim aracı olarak kullanılmamasıdır. Mal ve hizmet alışverişi, parayla değil, rızalık aslına dayalı bir paylaşım ve muhtaçlık giderme döngüsü içinde gerçekleşir. Bu, paranın yol açtığı hırs, sömürü ve eşitsizliğin bu ülkü toplumda yerinin olmadığını vurgular.
* İstek Kenti’nde bireyin mülkiyeti yoktur. Varlığın ve üretimin tümü, toplumun ortak malı olarak görülür. “Yarin yanağından gayrı her şey ortaktır” düsturu, bu paylaşımcı ideolojinin bir özetidir. Herkes gereksinimine nazaran alır, yeteneğine nazaran çalışır.
* Ekonomik faaliyetler, ferdi çıkar için değil, toplumsal gereksinimler doğrultusunda yürütülür. Kimse ferdi kazanım için hırsla çalışmaz, tersine toplumun refahı için istekli olarak üretime katılır. Üretilen her şey, bir “Hakk meydanında” toplanır ve rızalıkla muhtaçlık sahiplerine dağıtılır. Bu, bir nevi komünal bir ekonomiyi andırır, lakin zorunluluktan çok gönüllük temeldir.
* Alevi inancındaki “musahiplik” kurumu, İstek Kenti’nin ekonomik alakalarının bir yansımasıdır. Musahip olan iki aile, birbirlerine yalnızca manevi değil, tıpkı vakitte maddi olarak da takviye olmayı kabul ederler. Bu anlayış, İstek Kenti’nin tüm topluma yayılan bir “yardımlaşma” ve “dayanışma” ağını oluşturur.
Kısacası İstek Kenti, Anadolu Alevi inancında yalnızca bir büyük hayal değil, tıpkı vakitte bireylerin ve toplumun ulaşmaya çalıştığı manevi bir toplumsal oluşumu temsil eder. Bu ütopya, dünyada barışın, adaletin ve sevginin karar sürdüğü bir toplumsal yapılanma isteğinin somutlaşmış halidir.
Rıza Kenti’ndeki ekonomik ilgiler, “eşitlik, adalet ve dayanışma” temelinde, her türlü sömürüyü ve eşitsizliği reddeden bir yapıya sahiptir. Bu ütopya, Anadolu Alevi inancının, yalnızca uhrevi değil, birebir vakitte dünyevi bir adalet ve paylaşım sistemi arayışının somut bir tabiridir.
