Türkiye’de toplumsal güvenlik sistemi yıllardır esaslı değişimlerden geçiyor. Ama her düzenlemenin gerisinde kesinlikle gözden kaçan, sesini gereğince duyuramayan kesitler kalıyor. İşte o bölümlerden biri de staj ve çıraklık sigortası mağdurları. Uzun vakittir taleplerini duyurmaya çalışıyorlar, ancak ne yazık ki hak ettikleri karşılığı hâlâ bulabilmiş değiller.
Konunun temelinde kolay lakin tesiri büyük bir sıkıntı yatıyor: Türkiye’de yıllar evvel meslek lisesinde staj yapan yahut çıraklık mukavelesiyle çalışmaya başlayan gençlere sigorta numarası verildi. O devirde devlet, iş kazası ve meslek hastalığı risklerine karşı bu gençleri sistem içine aldı. Lakin burada kritik bir detay vardı: Yapılan bu sigorta, emeklilik hesabında dikkate alınacak uzun vadeli sigorta başlangıcı sayılmadı. Yani, o gençlerin sigorta sicil numarası var, prim ödemesi yapılmış, resmi kaydı var lakin emeklilik hesaplamasına gelince bu başlangıç yok sayılıyor.
Bugün o devrin stajyer ve çırakları, yıllar süren çalışma hayatlarının akabinde emeklilik başvurusu yaparken, ellerindeki eski sicil numarasının bir mana taşımadığını öğreniyor. Birebir işyerinde tıpkı işi yaptığı arkadaşından, tahminen sadece birkaç ay sonra uzun vadeli primi yatan biri emekliliğe hak kazanırken, kendisi emeklilik yaşını yıllarca beklemek zorunda kalıyor.
Peki bu adaletsizlik neden hâlâ çözülmedi?
Çünkü sistem, bu durumu yıllar boyunca görmezden gelmeyi tercih etti. Meğer ortada karmaşık bir sorun yok. Tahlili de epey açık: Meslek lisesinde ya da çıraklık mukavelesiyle iş hayatına atılan ve devlet tarafından sigorta sicil numarası verilmiş şahısların, bu tarihlerinin emeklilik hesabında dikkate alınması. Yani mağdurlar yeni bir hak değil, ellerinden alınan başlangıç tarihlerinin iadesini istiyor.
Bu problem yalnızca birkaç bin kişinin değil, yüz binlerce vatandaşın bahtını etkiliyor. Üstelik birçok kişi o yıllarda iş kazası geçirip işyeri sigorta kaydına geçmiş, SGK evraklarında ismi arşivlenmiş durumda. Buna karşın sistem, iş kazası ve meslek hastalığı primini yatırmış olduğu vatandaşına “senin sigortan başlamadı” diyor.
Bu yaklaşım anayasanın eşitlik prensibiyle de çelişiyor. Birebir işyerinde, birebir işi, birebir risk altında yapmış iki şahıstan biri emekli olabilirken oburunun emeklilik tarihi yıllarca erteleniyor. Bu, toplumsal adalet prensibine açıkça karşıttır.
Seçim periyotlarında sıkça lisana getirilen bu mağduriyet, her kezinde vaat olarak kalıyor. Halbuki yapılması gereken düzenleme son derece açık ve teknik olarak uygulanabilir. Yasal düzenleme ile staj ve çıraklık devirlerinde alınan sigorta sicil numaralarının, uzun vadeli sigorta başlangıcı olarak tanınması sağlanabilir. Bu sırf stajyer ve çırakların değil, toplumsal güvenlik sistemine olan itimadın de tekrar tesis edilmesi manasına gelecektir.
Bugün artık bu problem ertelenemez. Staj ve çıraklık mağdurları sadece kendi emeklilik haklarını değil, devletin vatandaşına olan adalet borcunu da hatırlatıyor. Yıllarca çalışıp prim ödemiş, tıpkı işyerinde tıpkı şartlarda emek vermiş, devletin verdiği sigorta numarasıyla kayda geçmiş bu insanların talepleri, insanca yaşama ve eşit toplumsal güvenlik hakkının gereğidir.
Toplum olarak daha fazla sessiz kalmamalıyız. Bu haksızlığın düzeltilmesi için hem kamuoyunun hem de yetkililerin artık sorumluluk alması gerekiyor. Zira toplumsal güvenlik sistemi sırf güçlülerin değil, unutulanların ve mağdur edilenlerin de hakkını teslim edebildiği sürece adaletli olabilir.
Bugün seslerini herkese duyuran lakin siyasi iktidar tarafından görmezden gelinen bu kısmın emeklilik hayalleri daha fazla ötelenmemelidir. Onların talebi yeni bir ayrıcalık değil, sırf geçmişte devletin verdiği kaydın tanınması. İşte bu yüzden staj ve çıraklık mağdurlarının çabası, birebir vakitte toplumsal devletin imtihanıdır.
Türkiye’de toplumsal güvenlik sistemi üzerinde birçok mağduriyetler var elbette. Hepsi haktır. Gereği de derhal yerine getirilmelidir. Staj ve çıraklık sigortası mağdurları ise yıllardan beridir hak arama uğraşında faal rol oynuyorlar. Ben bu mağduriyetin yakın gelecek içerisinde çözüleceğine inanıyorum.
Mücadeleye devam…
