İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maden Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tuncay Taymaz, 23 Nisan’da İstanbul’da meydana gelen 6.2 şiddetindeki sarsıntının bilgilerine değerlendirmelerini paylaştı.
İstanbul zelzelesi ile artçılarının Marmara Bölgesi’nde beklenen büyük zelzeleyle direkt irtibatlı olmadığını söz eden Prof. Dr. Taymaz, 2019’deki 5.8’lik zelzeleyle başlayan kırılmanın dolaylı olarak etkilediği fayı açıkladı.
ÜNLÜ PROFESÖR AÇIKLADI: İSTANBUL DEPREMİ KIRILMAYAN FAYI TETİKLEDİ!
Silivri-Kumburgaz havzası karşısında, Orta Marmara’nın sırt kısmında 26 Eylül 2019’da 5,8 büyüklüğünde bir sarsıntı meydana geldiğini, onun kırdığı ve yarım bıraktığı yerin devamında olan 23 Nisan’daki sarsıntının yaklaşık 20-25 kilometrelik bir fayı kırdığını aktaran Taymaz, “Bu sarsıntı, 10 kilometre derinlikte kırarak, yüzeye ulaştı. Ana yüzeydeki kırık deniz tabanına ulaşmadı. Derinlerde yaklaşık 90 santimetrelik bir yer değiştirmeye sebep oldu” dedi.
Prof. Dr. Taymaz, depremin etkisinin bilhassa Marmara Bölgesi’nin kuzeyindeki İstanbul’un zayıf tabanlarında hissedildiğine dikkati çekerek, böylesine küçük bir sarsıntıda bu kadar büyük bir sarsıntının hissedilmesinin birçok yerde çürük tabanlar olduğunu, buna uygun üst yapıların bulunmadığını gösterdiğini vurguladı.
Depremin bir istikametiyle uyarıcı bir fonksiyon gördüğünün altını çizen Taymaz, “Hem AFAD hem de merkezi ve lokal yöneticiler açısından bize adeta bir tatbikat yahut prova imkanı sundu. Kendimizi test etme fırsatı yakaladık. ‘Neredeyiz, ne durumdayız, oturduğumuz bina ya da yaşadığımız yer inançlı mi?’ üzere kıymetli soruları sorgulamamıza neden oldu. Havanın açık olması nedeniyle de adeta bir tatbikat havası yaşandı” diye konuştu.
“O FAY DA KIRILIRSA…”
Prof. Dr. Taymaz, deprem sonrasında meydana gelen artçı sarsıntıların olumsuz tesirlerinden biri olduğuna dikkati çekerek, şöyle devam etti:
“Deprem, Büyükçekmece açıklarında ‘Kumburgaz Sırtı’ dediğimiz bir bölgeye kadar ilerledi. Lakin oradaki güç kâfi olmadığı için o kısmı kıramadı. Şu an yaklaşık 10-15 kilometrelik bir kırılmamış kesim duruyor.
Bu bölge, tıpkı 26 Eylül 2019’daki üzere 5,8 büyüklüğünde bir zelzele üretebilir. Lakin bu, Marmara’da beklenen büyük yıkıcı sarsıntıyla birebir seviyede bir tehdit oluşturmuyor. Bu elbette makus ancak bu büyüklükteki bir sarsıntı, çok büyük yıkımlara neden olmayacaktır.
Fakat şayet bu sırt da kırılırsa Yeşilköy-Bakırköy açıklarından başlayıp Çınarcık’a uzanan iki fay kolu bulunuyor. Şu an bu kollar kilitli durumda. Biz bunlara ‘sessiz zon’ yani ‘uyuyan fay’ diyoruz. Bu faylar tetiklenirse işte o vakit uzun müddettir beklenen büyük Marmara zelzelesi gerçekleşebilir.”
“DEPREMİN GÜNÜNÜ YAKLAŞTIRDI”
Prof. Dr. Taymaz, depremin yavaş ve kademeli ilerlemesinin ise olumlu bir tarafı olduğunu, bunun fayın yavaş yavaş ve küçük modülleri kırarak ilerlediğini gösterdiğini anlattı.
Kahramanmaraş merkezli sarsıntılarda olduğu üzere onlarca fayın birebir anda ve zincirleme biçimde kırılmadığına işaret eden Taymaz, “Bu zelzelenin olumlu tarafı. Bir ölçü sismik güç boşaldı, gerilim azaldı. Lakin sarsıntı sismolojisi açısından olaya bakacak olursak çok rehavete kapılmamamız lazım. Beklenen sarsıntının gününü biraz yaklaştırdı diyebiliriz ancak ‘bugünden yarına, 3 haftaya, 3 yıla, 10 yıla kadar’ üzere bir tarih vermek kelam konusu değil” değerlendirmesini yaptı.
ZAYIF YERLERE VE DERE YATAKLARINA DİKKAT
Prof. Dr. Taymaz, kentte meydana gelebilecek büyük bir sarsıntıda en fazla zararın zayıf tabanlar, ırmak yatakları, deniz kenarları, taraçalar, alüvyon havzaları, plajlar, kumullar, çökelti adaları, bataklık alanlar, heyelan bölgeleri ve fay sınırlarına en yakın yerlerde görülebileceğini tabir etti.
Kuzey Anadolu Fay Çizgisi’nin Bakırköy ve Yeşilköy açıklarına yaklaşık 8-9 kilometre uzaklıkta olduğuna değinen Taymaz, günümüz inşaat mühendisliği, mimarlık ve yer bilimleri sayesinde, sarsıntı tesirlerini azaltan sistemlerin geliştirildiğini anlattı.
Taymaz, sismik izolatörlerin bu teknolojilerden biri olduğunu, araçlardaki amortisör sistemlerine ya da yaylı koltuklara benzettiği bu sistemlerin sarsıntı anında binanın daha inançlı hareket etmesini sağladığını söz etti.
Bu cins teknolojilerin artık daha ulaşılabilir hale geldiğine dikkati çeken Taymaz, bilhassa kamu binaları, hastaneler, okullar, viyadükler, metrolar ve barajlarda yaygın kullanılan sistemlerin inşaat maliyetini en fazla yüzde 10-15 artırdığını vurguladı.
“DEPREMLERİN TEK TEK OLMASINI BEKLİYORUM”
Kısa vadede büyük bir zelzele beklemediğini söz eden Taymaz, şunları kaydetti:
“Orta Marmara, Silivri ve Kumburgaz havzasında 26 Eylül 2019’da 5,8 büyüklüğünde bir sarsıntı oldu. Birebir zonun devamında 23 Nisan 2025’te 6,2 büyüklüğünde sarsıntı oldu. Demek ki o fay bıraktığı yerden 4,5-5 sene gerilim biriktirmiş. Ben 3-5 yıl burada büyük bir zelzele beklemiyorum. Şayet buradaki sarsıntıların yapısı derinliğe gerçek çok güçlüyse, kıramayacaksa bu kilitlenen kısım bu sefer Silivri ve Kumburgaz havzalarının batısına yönelecek. Orta Marmara, Tekirdağ açıklarında kırılmayan fay parçacıklarımız var. Şarköy’den Saroz Körfezi’ne kadar uzanıyor ki en son 1912’de kırılmıştı. Orası da 7,2’lik sarsıntı üretmişti. 1912’den günümüze kadar orada büyük bir sarsıntı olmadı. Biz doğuya gerçek (Marmara’nın) bir yönelim beklerken batıya yönelip oradaki küçük segmentleri kırabilir. Onlar da en az iki tane 6,8’lik ve 7’lik zelzele demek. Benim beklentim bunların tek tek olması. Kahramanmaraş’ta olduğu üzere zincirleme halinde olursa o vakit İstanbul’un kuzeyi, güneyi fark etmez. Pek çok yerde yıkımlar görebiliriz.”
