Geçen haftadan bir haber: “İstanbul’da 128 yıl mahpusla aranan 17 yaşındaki çocuk yakalandı. 160 olaya karıştı, 52 kabahat kaydı var.”
Bir gün sonra çıkan bir diğer haber: “Kadıköy’de haraç için hukuk ofisini kurşunlayan 5 kuşkulu yakalandı. S.Y. (16), B.Y. (17), F.İ. (19), E.S. (18), M.A. (18) yaşında.”
Bir tane daha: “Esenler’de parkta arkadaşları ile oturan Umut Hamdi Saraç’a yüzleri maskeli 2 kişi silahlı taarruz düzenlendi. 21 yaşındaki Saraç öldü.”
Haberler bitmiyor. Bu da sonuncusu: “Beşiktaş’da kafede oturan 44 yaşındaki Cengiz Şire, kapüşonlu kişi tarafından başından vuruldu.”
Sadece bir hafta içerisinde İstanbul’un faklı yerlerinde yaşanmış, emsal olaylar bunlar. Aslında misal demek de gerçek değil. Yaşlar, ataklar, üsluplar tıpa tıp tıpkı. Tahminen kimilerini gördünüz, okudunuz. Haberlerdeki bilgilerin hepsi bu kadar. Halbuki haberi okuduktan sonra hayatını yitiren çocuğun ismini Tik Tok’ta bir aratın. Çabucak hepsi için müzikler eşliğinde hazırlanan ‘anma kliplerini’ göreceksiniz. Dehşete düşeceksiniz. Karşınıza apayrı bir dünya çıkacak zira.
Peki nasıl bir dünya?
3 KATTAN FAZLA ARTIŞ
Adalet Bakanlığı’nın istatistiklerine nazaran 2024 yılında Cumhuriyet savcılıklarına çocukların kuşkulu olduğu 424 bin 911 evrak geldi. Evraklar 665 bin 241 cürüm içeriyordu. Kuşkulu çocuk sayısı kaç biliyor musunuz? Tamı tamına 483 bin 016. Bunun 285 bin 292’si, 2024 yılına ilişkin. Kalanı evvelki yıllardan devretti. Özetle elimizde şu an soruşturulan, yargılanan yarım milyon çocuk var. Neyle karşı karşıya olduğumuzu görmek için şu grafiğe bir bakın:
Yani geçen hafta okuduğumuz haberler birer istisna değil. 14 yılda suça sürüklenen çocuk sayısı 3 katından fazla arttı. Aklınıza gelebilecek her türlü kabahatten ötürü yargılanıyorlar. Ancak hataların üçte ikisi hırsızlık, gasp, uyuşturucu üzere ‘yoksulluk suçları’ dediğimiz, benzerine dünyada fakat 18’inci yüzyıl İngiltere’sinde rastlanmış bir büyük yıkıma bakıyoruz. Ne var ki, okuduğumuz haberler birer Oliver Twist öyküsü değil. Türkiye, geleceğe ayarlı bir ‘saatli bombanın’ üzerinde oturuyor.
Öyleyse temel soruyu sormak lazım: Nereden geldi onca ‘suçlu çocuk’?
KENTSEL DÖNÜŞÜM TÜM ÖMRÜ DÖNÜŞTÜRÜYOR
Türkiye’nin son çeyrek asırda siyasette, iktisatta, gündelik hayatın rutininde karşılaştığı ağır sıkıntılar birer miras misali geleceğe de kalıyor. Ve o mirasın temsilcileri büyük kentlerin bu ‘eğreti çocukları’ oluyor. Tekinsiz, teminatsız bir geleceğin kuşağı. 10 yılda birkaç jenerasyondur yaşadıkları yerlerden sürülmüş, ‘kent içi göçmen’ ailelerin mensupları birden fazla.
Kentsel dönüşüm insanları yerlerinden ettiği vakit, süregelen bir ‘yaşam döngüsü’ de bozulmuş oluyor. Sırf meskenler yıkılıp, yerlerine daha lüksü yapılmıyor. Küçük atölyeler, bakkallar, kahvehaneler, okullar, mescitler, cem konutları; o denli yahut bu türlü akıp giden dostluklar, arkadaşlıklar ve hatta düşmanlıklar, küslükler de tarumar oluyor. Özetle yer altüst edilirken onun üzerinde bütün imkanları ve imkansızlıklarıyla kurulu olan dünya da toplumsal ağları ile bir arada altüst ediliyor. Ve yok edilen toplumsal ağların yerini bilinmeyen bir öbür ‘ağ’ dolduruyor.
Kafeler, zincir marketler, lokantalar, AVM’ler, kuryelik dışında neredeyse teminatlı bir iş bulunmuyor artık. Üstelik bir telefon parası etmeyen, açlık hududunun altında taban fiyata mahkumlar. Eğitim deseniz feci. Memleketin en kıymetli diplomalarını paçavraya çevirirken sonuçları darbe vurduğunuz yerle sonlu kalmıyor. Bebek sırtlarındaki Boğaziçi’ne indirilen kazma, Nurtepe sırtlarını da moloz yaratıyor. Daha âlâ eğitim ve hayat çoğunluk için bir hayal olmaktan bile çıktı. Parasız ulaşılabilir yegane eğitim ise tarikat kadrolaşmasının, dinselleşmenin hakim kılındığı devlet okulları. Hatta artık eğitimin dinî olanından bile vazgeçildi. Amaç hiç eğitmemek!
Dolayısıyla binlerce çocuğun önüne konulan seçenek ya minimum fiyatla tornaya, tezgaha; ya meçhul bir gelecek için takkeye, tarikata…
Lakin takke-torna ortasına sıkıştırılmış kuşağa, bütün memleketi çürüten berbat bir seçenek daha sunuldu: Torba!
‘TORBA’YA DAHA KAÇ ÇOCUK SIĞAR?
Türkiye’de uyuşturucu her vakit vardı. Bunun ‘normal’ bir iş imkanı olarak çocuklara kadar yayılmasına ise birinci defa şahit oluyoruz. Üstelik resen gerçekleşmedi bu süreç. Siyasal rejimin işleyişinin doğal bir sonucu olarak örgütlendi, teşvik edildi, yayıldı. 2010’lardan sonra global baronlar, kara para, tonlarca uyuşturucu elini kolunu sallayarak memlekete girmeye başladığı anda kara para iktisadı de sokaklara hakim oldu. 2014’lerden itibaren Suriye ve akabinde Ukrayna savaşı ile parti parti silah aktı. KKTC merkezli bahis ve kumar tertibinin her biri yüzlerce insanın dahil olduğu bir finansal ağ üzere işliyor.
Yani para fakir, garantisiz, tekinsiz sokaklarda döne dolaşa rezidanslara, villalara, offshore hesaplarına akıyor. Hata iktisadının tedarik zincirleri Kolombiya’dan Mersin ve Ambarlı limanlarına, oradan Nurtepe’ye, Gazi mahallesine bağlanıyor. Bir torbacının günlük çıkarı 20-30 bin liraya kadar çıkmışsa, ortada organize bir cürüm yoktur artık. İşverenleri, siyasetçileri, bürokratları, çalışanları, silahlı gücü ile tastamam bir ‘kara ekonomi’ dünyası vardır.
Geçen hafta İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, “Cumhuriyet tarihinin en büyük uyuşturucu operasyonu” diye bize, Ankara’da yakalanan 602 torbacıyı sundu. Bunun 110’u çocuktu. Daha nasıl bir itiraf olsun?
‘Takke-torna-torba’ ortasına sıkıştırılmış on binlerce çocuğun çarklarını oluşturduğu, geleceğe ayarlı saatli bir bomba bu. O denli bir çıkmaz ki tedarik zinciri bir aksarsa, o beşerler neyle geçinir, o kadar silah kime patlar?
Velhasıl istediğiniz kadar cezaları artırın, devasa hapishaneler inşa edin. Rejimin damarlarında kara para, rüşvet, yolsuzluk dolaştıkça, emek değersizleştikçe, kentlerde geçim imkanı azaldıkça kara iktisat daha da büyüyecektir. Canavarın kalbi sökülmeden, kimse huzur bulamayacaktır.
