Yıllar geçti, yeni bir çağa girildik lakin birtakım sıkıntılar var ki hala krizlere, savaşlara yol açıyor. Bakın Tayland ile Kamboçya ta 1900’lerden kalma bir hudut uyuşmazlığı nedeniyle günümüzde, yani 21. yüzyılda birbirine girdi. İki ülke ortasında 800 kilometrelik hudut uyuşmazlığı yüzünden çıkan çatışmada 12 Tayland askeri hayatını yitirdi.
Uzlaşılması güç bahisler var dünyamızda az da olsa lakin bir hudut sorunu epey yıl nasıl çözülememiş anlamak sıkıntı. Tabi tekrar devrin emperyalist güçlerinin hüneri bu. 1900’lü yılların başında Kamboçya Fransa’nın sömürgesidir, o zamanki ismi Siyam olan Tayland ise bağımsız bir ülke. Fransızlar, iki ülke ortasında 1907 yılında bir hudut çizdiler. Bir müddet sonra Tayland buna itiraz etti. İkinci Dünya Savaşı’nda bölge Japonya tarafından işgal edilince Tayland bu toprakların bir kısmını ele geçirdi. Fakat Japonya’nın teslim olmasından sonra birebir toprakların denetimi tekrar Kamboçya’ya geçti. Günümüzde kapışmalara yol açan sorunun özeti bu.
İki ülke çok uğraştı çözmek için, 2000 ylında Ortak Hudut Komitesi bile kurulmuştu. Ancak olmadı. Tayland ile Kamboçya ortasında bir de tapınaklar krizi yaşanıyor. Tayland’daki Preah Vihear yahut Khao Phra Viharn isimli 11. yüzyıldan kalma değerli bir tarihi yapının mülkiyeti de başka bir kriz münasebeti. Milletlerarası Adalet Divanı, tapınağı 1962’de Kamboçya’ya vermiş, lakin Tayland etraftaki topraklar üzerinde hak argüman etmeyi sürdürmüştü.
2003 yılında, Taylandlı tanınmış bir fenomen Kamboçya’nın Dünya Mirası listesindeki Angkor Wat tapınağı üzerindeki yargı yetkisini sorguladığı sav edilen bir açıklama yapınca Kamboçyalı protestocular Phnom Penh’deki Tayland büyükelçiliğini, Tayland işyerlerini ateşe verdi. Ta Moan Thom ile Ta Muen Thom tapınakları da sorun yaratıyor. UNESCO 2008’de Kamboçya’nın Preah Vihear tapınağını Dünya Mirası listesine almaya niyetlenince Tayland’ın başlattığı gerginlik çatışmalara yol açtı. 2011’de bir hafta süren çatışmalarda da en az on iki kişi hayatını yitirmişti.
Uluslararası Adalet Divanı 2013 yılında, Preah Vihear tapınağının etrafındaki arazinin de Kamboçya’nın bir modülü olduğunu onaylayınca Tayland bundan şad kalmadı haliyle. Tayland Memleketler arası Adalet Divanı’nın yargı yetkisini kabul etmediğini açıkladı. Kamboçya, mevzuyu kapanmış olarak gördüğünü, bu mevzuda Tayland ile görüşmeyi reddettiğini belirtince iki ülke ortasındaki gerginlik bu yılın Şubat ayında yine alevlendi.
Bu sırada Kamboçya askerleri, aile üyeleri, tartışmalı bölgelerden birinde, huduttaki antik bir tapınağa girdiler. Kamboçya ulusal marşını söylediler, bu da Tayland askerleriyle kısa bir tartışmaya yol açtı. Mayıs ayında, sonda çıkan çatışmada bir Kamboçyalı asker hayatını kaybetti. Asker, Kamboçya, Tayland ile Laos’un buluştuğu yer olan Zümrüt Üçgeni’nde öldürülmüştü. Kamboçya, Tayland askerlerinin huduttaki bir askeri karakola ateş açtığını argüman etti. Lakin Tayland, askerlerinin sırf kendilerini savunduklarını, Kamboçyalı askerlerin evvel ateş ettiğini sav etti.
İki ülke ortasındaki gerginlik bu türlü sürerken enteresan bir gelişme oldu. Tayland Başbakanı Paetongtarn Shinawatra vazifeden uzaklaştırıldı. Shinawatra ile Kamboçya Senatosu Başkanı Hun Sen arasında 15 Haziran’da gerçekleşen bir telefon görüşmesi medyaya sızdırılmıştı. Görüşmede ikilinin, hudutta yaşanan gerginliği, ölümcül çatışmanın akabinde getirilen kısıtlamaların kaldırılıp kaldırılmaması konusunu ele aldıkları, tercüman aracılığıyla konuştukları duyuldu.
Tayland’da asıl kıyamete yol açanın başbakan Paetongtarn’ın, görüşme sırasında babası Thaksin Shinawatra’nın eski arkadaşı olan Hun Sen’den “amca” olarak bahsetmesi oldu. Paetongtarn, Hun Sen’i, hudut uyuşmazlığı nedeniyle Kamboçya’yı alenen eleştiren bir Tayland bölge ordusu kumandanına aldırış etmemesi konusunda uyarmış meğerse. Hun Sen’i yatıştırmada çok ileri gittiği için ülkesinde görevdenalınmasına yol açan bir öfke seline neden oldu Tayland Başbakanı.
Yani iki ülke ortasında pek bitecek üzere görünmeyen tuhaf sorıunlar var. Hudut uyuşmazlığı var lakin tapınakların mülikyeti de gerginlik nedeni. Uzun vakittir da bir silahlı çatışmaya döneceği yolunda işaretler vardı. Bir haftadır tavan yapan tansiyon geçen hafta savaşa evrildi.
Tamam, nükleer silahların varlığından dolayı bir dünya savaşı yaşamayacağız ancak bölgesel savaşlara daha sık şahit olacağız, o denli görünüyor.
Daha iki ay evvel Hindistan-Pakistan savaşına şahit olmuştuk. Başladı, bitti. Tayland ile Kamboçya da kapıştılar işte. Daha sonra yeniden birbirlerine girecekler, zira 1900’den beri çözemedikleri o sorun duruyor orta yerde.
Yani nerede, hangi ülkeler ortasında savaş çıkacağını kestirmek sıkıntı nitekim de. Hiç olmaz denilen yerde yaşanıyor küçük savaşlar.
Uzlaşma değil, “çatışma” çağındayız büsbütün.
Tayland ile Kamboçya son örnek oldu.
