Türkiye’nin sahip olduğu az toprak elementleri, yenilenebilir güç teknolojilerinde kritik rol oynayan elementlerden oluşuyor. Bu elementler, rüzgar türbinleri ve elektrikli araç motorları için gerekli olan kalıcı mıknatısların üretiminde kullanılıyor
TÜRKİYE’NİN SAHİP OLDUĞU NTE REZERVLERİ, ÇİN’E ALTERNATİF
Türkiye’nin sahip olduğu NTE rezervleri, Çin’e bağımlılığa karşı alternatif bir kaynak sunma potansiyeli taşıyor. Beylikova alanındaki sürece tesisleriyle Türkiye’nin, Çin’in bu alandaki hakimiyetine karşı dengeleyici bir rol üstlenmesi bekleniyor
Milli İstihbarat Akademisinden Dr. Celal Erbay, Türkiye’nin az toprak elementleri rezervlerini ve bu alandaki potansiyel gücünü AA Tahlil için kaleme aldı.
Türkiye son yıllarda güç siyasetlerinde kıymetli adımlar atarak yenilenebilir güç kaynaklarına dayalı bir dönüşüm süreci başlattı. Bu kapsamda Türkiye, güneş ve rüzgar gücü yatırımlarını hızlandırdı. Yenilenebilir güç 2024’ün sonu itibarıyla Türkiye’nin toplam kurulu güç kapasitesinin yaklaşık yüzde 60’ını oluşturarak 68 gigavata ulaştı ve bu oran Avrupa ülkeleriyle rekabet edecek düzeylere geldi. Bu gelişmeler, Türkiye’nin sürdürülebilir güç gayelerine ulaşma eforlarını güçlendiriyor.
Türkiye’nin güç dönüşümünde stratejik bir fırsat olarak bedellendirilen az toprak elementleri (NTE) bu dönüşümün sürdürülebilirliği açısından kritik bir rol oynuyor. Az toprak elementlerinin bilhassa rüzgar türbinleri ve elektrikli araçlarda kullanımı, bu elementleri yenilenebilir güç dönüşümünün vazgeçilmez bir ögesi yapıyor. Türkiye, yaklaşık 694 milyon tonluk ender toprak elementi rezerviyle, Çin’in akabinde dünyanın en büyük ikinci rezervine sahip ülkesi pozisyonundadır. Bu durum, Türkiye’nin hem güç güvenliği hem de ekonomik kalkınması açısından stratejik bir avantaja sahip olduğunu gösteriyor.
Türkiye’nin sahip olduğu NTE yenilenebilir güç teknolojilerinde kritik rol oynayan elementlerden oluşuyor. Bu elementler, rüzgar türbinleri ve elektrikli araç motorları için gerekli olan kalıcı mıknatısların üretiminde kullanılıyor. Beylikova alanındaki rezervler ve sürece tesisleri, Türkiye’nin bu alandaki potansiyelini daha da güçlendiriyor. Beylikova alanında Eti Maden tarafından kurulan pilot sürece tesisinin, yıllık 10 bin ton az toprak oksit üretim kapasitesine ulaşması bekleniyor. Bu üretim kapasitesinin artması, Türkiye’nin NTE maliyetlerinde bağımsız bir yapı kazanmasına ve memleketler arası pazarda rekabet avantajı elde etmesine imkan sağlayacaktır.
Uluslararası Güç Ajansına nazaran global ölçekte Çin’in yüzde 62 üretim ve yüzde 90 sürece hissesiyle hakim olduğu NTE pazarında, Türkiye’nin sahip olduğu rezervler hem global tedarik zincirine çeşitlilik sağlama hem de stratejik bir alternatif olma potansiyeli taşıyor. Türkiye, bu potansiyelini NTE katkılı eserler yoluyla yüksek katma bedel yaratma fırsatına dönüştürebilir. Bilhassa kalıcı mıknatıslar, güç depolama sistemleri ve yüksek teknoloji gerektiren öteki eserlerin yerli üretimi bu kaynakların ekonomik getirisini epeyce artıracaktır.
– RÜZGAR TÜRBİNLERİNDE VE ELEKTRİKLİ ARAÇLARDA NTE KULLANIMI VE MALİYETLER
Rüzgar gücü, Türkiye’nin yenilenebilir güç kaynakları ortasında en süratli büyüyen kesimlerden biridir. 2024’ün sonu prestijiyle Türkiye’nin toplam rüzgar enerjisi kurulu gücü yaklaşık yüzde 11’llik hisseyle 12,6 gigavat düzeyine ulaştı. Güç ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar 2035’e kadar toplam güneş ve rüzgar enerjisi kurulu güç amacını 120 gigavat olarak açıkladı. Bu kapasitenin yaklaşık 50 gigavatının ise rüzgar enerjisi kurulu gücü olması bekleniyor. Bu büyüme maksadı, rüzgar türbinlerinde kullanılacak olan kalıcı mıknatısların üretimi için büyük bir NTE talebi yaratıyor.
Türkiye’nin 2035’e kadar rüzgar türbinleri için yaklaşık 11,7 kilo ton kalıcı mıknatıs muhtaçlığı olacağı öngörülüyor. Bu mıknatısların maliyeti, kullanılan az toprak elementlerinin global piyasalardaki fiyatlarına bağlıdır. Mevcut fiyat varsayımlarına nazaran rüzgar türbinlerinde kullanılacak ender toprak elementlerinin toplam maliyetinin 2035’e kadar 627 milyon dolar ile 882 milyon dolar ortasında olacağı düşünülüyor. Türkiye’nin Beylikova üzere büyük rezervlere sahip alanlarını aktif bir formda kullanarak yerli üretim kapasitesini artırması, bu maliyetleri değerli ölçüde azaltacaktır. Yerli üretim, sadece ekonomik avantaj sağlamakla kalmayıp birebir vakitte güç güvenliğini destekleyerek Türkiye’nin rüzgar gücü kesiminde bağımsız bir pozisyon kazanmasına katkı sunacaktır.
Elektrikli araçlar, düşük karbonlu ulaşım tahlillerinin öncüsü olarak süratle büyüyen bir kesim haline geldi. Türkiye’de 2024’te yaklaşık 100 bin elektrikli araç satışı gerçekleştirildi ve bu sayının 2035’e kadar 1,8 ile 4,2 milyon ortasında bir düzeye ulaşması bekleniyor. Elektrikli araç motorlarında kullanılan kalıcı mıknatıslar, NTE talebinin en kıymetli kaynaklarından biridir. Elektrikli araçların büyük bir kısmı için araç başına yaklaşık 2 kilogram kalıcı mıknatıs kullanıldığı göz önüne alındığında, bu dalın gelecekteki NTE talebi hayli yüksektir.
Bu doğrultuda, düşük talep ve fiyat senaryosuna nazaran Türkiye’nin elektrikli araç bölümünde yaklaşık 2,85 kiloton kalıcı mıknatıs gereksinimi oluşacak ve bu muhtaçlığın maliyeti yaklaşık 461 milyon dolar olacaktır. Öte yandan, yüksek talep ve fiyat senaryosunda, elektrikli araç sayısındaki süratli artışa bağlı olarak 6,74 kiloton kalıcı mıknatıs talebinin ortaya çıkması ve bu talebin toplam maliyetinin yaklaşık 1,5 milyar doları bulması bekleniyor. Türkiye’nin kendi rezervlerini işleyerek bu elementlerin üretiminde kendi kapasitesini artırması, elektrikli araç üretiminde maliyet avantajı sağlayacaktır. Ayrıyeten bu durum, Türkiye’nin elektrikli araç bölümünde daha rekabetçi bir pozisyona gelmesine imkan tanıyacaktır.
– TÜRKİYE’NİN NTE GLOBAL TEDARİK ZİNCİRİNDEKİ ÖNEMİ
Dünya genelinde az toprak elementlerinin tedariki büyük ölçüde Çin’e bağımlıdır. Çin, global NTE üretiminin yaklaşık yüzde 62’sini gerçekleştiriyor ve sürece kapasitelerinde daha da yüksek bir hisseye sahip.
Bu durum, dünya genelinde güç teknolojileri ve yüksek teknoloji kesimlerinde değerli bir tedarik riski oluşturuyor. Türkiye’nin sahip olduğu NTE rezervleri, Çin’e bağımlılığa karşı alternatif bir kaynak sunma potansiyeli taşıyor. Bilhassa Beylikova alanındaki sürece tesisleriyle Türkiye’nin, Çin’in bu alandaki hakimiyetine karşı dengeleyici bir rol üstlenmesi bekleniyor.
Nadir toprak elementlerinin ham husus olarak ihraç edilmesi yerine işlenmiş uç eserlere dönüştürülerek ihraç edilmesi, Türkiye iktisadı için daha yüksek katma bedel yaratacaktır. Rüzgar türbinleri ve elektrikli araç motorlarında kullanılan kalıcı mıknatısların yerli üretimi, Türkiye’nin yenilenebilir güç kesiminde maliyet avantajı sağlamasına yardımcı olacaktır. Bunun yanı sıra, yüksek teknoloji eserleri için gerekli olan NTE bileşenlerinin Türkiye’de üretilmesi, ülkenin milletlerarası pazarda rekabet gücünü artıracaktır. Türkiye’nin bu alandaki yatırımları, yerli sanayi için yeni iş imkanları yaratırken milletlerarası tedarik zincirinde daha güçlü bir yer edinmesine katkıda bulunacaktır.
Türkiye’nin NTE rezervlerini verimli bir formda kullanması, güç teknolojileri alanında dışa bağımlılığını da azaltacaktır. Türkiye yerli üretimle rüzgar türbinleri ve elektrikli araç motorlarında kullanılan kalıcı mıknatıslar için ithalata duyulan gereksinimi minimuma indirecektir. Bu durum hem güç güvenliği hem de ekonomik istikrar açısından büyük kıymet taşıyor. Tıpkı vakitte, az toprak elementlerinin işlenerek ihraç edilmesi, Türkiye’ye kıymetli bir döviz girdisi sağlayarak ihracat gelirlerini artıracak ve ülkenin milletlerarası ticaretteki pozisyonunu güçlendirecektir.
Sonuç olarak Türkiye, sahip olduğu 694 milyon tonluk NTE rezerviyle yenilenebilir güç dönüşümünde ve düşük karbonlu teknolojilerde liderlik potansiyeline sahiptir. Rüzgar türbinleri ve elektrikli araç kesimlerinde artan kalıcı mıknatıs ve NTE talebi, Türkiye’nin bu alandaki stratejik ehemmiyetini daha da artırıyor. 2035’e kadar her iki kesimde de NTE kullanımından kaynaklanan toplam maliyetin 2 milyar doları aşabileceği öngörülüyor. Lakin Türkiye’nin yerli üretim kapasitesini artırmasıyla bu maliyetlerin büyük bir kısmını azaltarak hem yerli endüstriye hem de global pazara katkı sağlaması bekleniyor. Bu doğrultuda, Türkiye’nin NTE kaynaklarını aktif bir biçimde değerlendirmesi, güç güvenliği, ekonomik kalkınma ve sürdürülebilirlik gayelerine ulaşmasında kritik bir rol oynayacaktır.
