Avrupa Kurulu’nun savlı yeni stratejisi, 2027 yılına kadar kıtaya yapılan karlı Rus doğalgaz satışlarını sona erdirmeyi, gaz şirketlerini Moskova ile olan kontratlarını feshetmeye zorlamayı ve Rus petrolüne ve nükleer yakıtına olan bağımlılıktan kurtulmayı amaçlıyor.
Üye Devletler, 2025 yılı sonuna kadar Rusya’dan güç kaynakları ithalatının kademeli olarak azaltılmasına nasıl katkıda bulunacaklarını belirleyen ulusal planlar hazırlayacaklar. Bu durum, Brüksel ile Rus gücünde ısrar eden kimi Avrupa başkanları (örneğin Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Slovakya Başbakanı Robert Fico) ortasında önemli bir çatışmanın ön şartlarını yaratıyor. Teklifin uygulanabilirliği ve tarafların bunu hakikaten uygulayıp uygulamayacakları konusunda çabucak soru işaretleri ortaya çıktı.
Ancak işin içine ulusal güvenlik korkuları da girince işler karmaşıklaşıyor. Pekala bir devlet tam da bu sebepten ötürü maddeyi uygulayamayacağını ilan ederse ne olur? Demokrasi Çalışmaları Merkezi’nin Güç ve Jeoekonomi Yöneticisi Martin Vladimirov , Politico’ya yaptığı açıklamada, diye ekliyor.
AB’DE OY BİRLİĞİ OLMADAN ALINAN KARAR
Plan, Macaristan ve Slovakya üzere ülkeleri direkt AB’nin gaye tahtasına koyuyor. İki ülke, diktatör Vladimir Putin’in başlattığı Ukrayna savaşı sırasında Rus yakıtını telaş duymadan ithal etmeye devam etti ve Avrupa Birliği’nin kimi güç yaptırımlarının engellenmesine yardımcı oldu. Tıpkı vakitte Ukrayna’ya takviyeye de karşı çıktılar.
AB Güç Komiseri Dan Jorgensen, yaptırımlardan farklı olarak, önümüzdeki tekliflerin kabul edilmesi için oybirliği gerekmeyeceğini vurguladı. Bu, AB ülkelerinin Macaristan ve Slovakya’nın itirazlarını reddedebileceği manasına geliyor. Jorgensen, bloğun birtakım ülkelerin reddetmesiyle “başa çıkmaya” hazır olduğunu söyledi. Lakin diplomatlar, planın hukuken uygulanabilir olduğuna dair garantilere gereksinim duyulduğunu söylüyor.
KAPILAR
AB, üç yıl boyunca Macaristan ve Slovakya da dahil olmak üzere birçok ülkeye güç yaptırımlarına “evet” demelerini sağlamak için çok sayıda taviz verdi. Orbán ve Fico bu boşlukları Rus gazı ve petrolünün tedarikini sürdürmek için kullanıyorlar; süreksiz muafiyetleri kullanarak transit fiyatları ve özgür piyasada yakıt satışı yoluyla güç ticaretinden kar elde ediyorlar.
Macaristan, Eylül ayında komşusu Ukrayna ile Rus ham petrolünün boru çizgisiyle teminine devam edilmesini garanti altına almak için bir muahede imzaladı. Slovakya, Moskova’dan ülkeye giden doğalgazın kesilmesinin akabinde Kiev ile yaşadığı uyuşmazlıkta Brüksel’den yardım almaya çalışmıştı. Bu durum, Ukrayna’nın Gazprom ile Orta ve Doğu Avrupa’ya transit gaz mukavelesini uzatmayı resmen reddettiği bu yılın 1 Ocak’ında yaşandı. Burada anahtar, Bulgaristan’dan geçen “Türk Akımı”ydı. Rus gazının Avrupa’ya ulaşması için tek rota olmaya devam ediyordu. Ancak ABD’nin “Gazprombank”a uyguladığı yaptırımlar nedeniyle ödemelerin nasıl yapılacağı konusunda belirsizlikler var.
Kpler’in baş gaz analisti Laura Page, “Macaristan ve Slovakya denize kıyısı olmayan ülkeler, bu nedenle onlar için açık deniz LNG kaynaklarını kullanmak kıymetli olabilir” diyor.
Oxford Güç Araştırmaları Enstitüsü’ndeki gaz programının kurucusu Jonathan Stern, Macaristan ve Slovakya’nın öteki yerlerden tedarik sağlamanın maliyetinin tazmin edilmesini isteyeceği konusunda uyarıyor.
Fico, AB planı 6 Mayıs’ta açıklanmadan evvel bile bu destekten yararlandı. Pazartesi günü, Brüksel’in “tamamen siyasi nedenlerle gaz fiyatlarında daha fazla artış için şartlar yarattığını” söyledi. Macaristan Dışişleri Bakanı Péter Szijjártó da Salı günü bu argümana sarılarak, planı “enerji güvenliğini tehlikeye atan, fiyatları artıran ve egemenliği ihlal eden önemli bir hata” olarak nitelendirdi.
Komiser Jorgensen, Avrupa Kurulu’nun ülkelerin Rus güç kaynaklarından kurtulmalarına yardımcı olacağını söyledi. İç değerlendirmelerin, bloğun tamamında daha yüksek fiyatlar görülmeyeceğini gösterdiğini söyledi. “Bazı ülkeler için bu geçişin başkalarından daha sıkıntı olacağı gerçeğini göz arkası etmiyoruz” dedi. Jorgensen, hiçbir ülkenin çok fazla etkilenmeyeceği konusunda kararlı.
Yeni kurallar kabul edilirse güç şirketlerinin de uyması gerekecek. AB planının pratikte nasıl uygulanacağına dair dertler da ortaya çıktı.
“VERİLER NEREDE RAPORLANACAK? VE UYGULAMAYI KİM İZLEYECEK? YAPTIRIMLAR NE OLACAK?
Politico’ya konuşan ICIS’te gaz piyasaları uzmanı olan Aura Sabadus, şöyle diyor :
Brüksel, tekliflerin hukuksal açıdan geçerli olacağını tez ediyor. Bir AB yetkilisine nazaran yasak, şirketlere yaptırımlar üzere öngörülemeyen bir olay nedeniyle zorlayan sebep, yani mukavele ihlali ilan etme hakkı tanıyacak.
