Ekonomik kriz özel bölümü derinden sarstı. Kârlılığını kaybeden binlerce işletme borçla ayakta duruyor. Uzmanlar, bu şirketlerin ülkenin geleceğini tükettiği görüşünde.
Türkiye iktisadı son yıllarda yüksek enflasyon, sıkılaşan kredi siyasetleri ve faiz baskısı altında sıkıntı bir devirden geçiyor. Bu süreçte, gerçekte iflas etmiş olmasına karşın faaliyetlerini borç, teşvik ya da düşük faizli kredilerle sürdüren işletmeler yani ‘zombi şirketler’ çoğalıyor.
Toplum Çalışmaları Enstitüsü’nün yayınladığı “Türkiye’nin İcra ve İflas Raporu”na nazaran, ülkedeki her 5 şirketten biri artık organik biçimde değil, yapay takviyelerle hayatını sürdürüyor. Raporda, gerçek bölümün büyük bir kısmının kâr edemediği, sadece borçlanarak ya da kamu dayanaklarıyla ayakta kalabildiği belirtildi.
Hukuk ve Adalet Siyasetleri Yöneticisi Dr. Yavuz Selim Günay tarafından hazırlanan rapora nazaran, çok sayıda şirket fiilen iflas etmiş durumda fakat bunu resmi olarak ilan etmiyor. Bu işletmeler faaliyetlerini minimum seviyede devam ettirerek iktisatta “zombi” pozisyonuna düşüyor.
ENFLASYON KOBİ KREDİLERİNİ ERİTE ERİTE BİTİRDİ
Raporda dikkat çeken bir başka bilgi ise KOBİ’lerin finansmana erişimiyle ilgili. Ocak 2023-Mayıs 2025 devrinde kullanılan KOBİ kredileri nominal olarak yüzde 120 artmış üzere görünse de, birebir devirdeki yaklaşık yüzde 240’lık kümülatif enflasyon nedeniyle gerçek manada önemli bir daralma yaşandı. Yani işletmelerin krediye erişimi artıyor üzere görünse de aslında borçlanma kapasiteleri önemli biçimde geriledi.
IMF’YE NAZARAN TÜRKİYE ZOMBİ ŞİRKETLERDE ZİRVEDE
IMF’nin 2023 tarihli raporuna nazaran Türkiye, halka açık olmayan şirketler ortasında zombi şirket oranında yüzde 13 ile dünyada birinci sırada yer alıyor. Bu oran her geçen gün artarken, bilhassa küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ’ler), yüksek faiz ve sıkı vergi siyasetleri nedeniyle kırılgan hale geliyor.
Ekonomist Tunç Şatıroğlu da bu tabloya dikkat çekiyor:
- “Zombi şirketler yaşasın diye ülkenin geleceğinden harcanıyor. Düşük faizli kredilerle ayakta tutulan bu firmalar, iktisatta verimliliği düşürüyor. Erken faiz indirimleri sürdükçe zombiler büyür, canlıları yer.”
Şatıroğlu’na nazaran, zombi şirketler faaliyetlerini sürdürebilmek için dış kaynak ya da düşük faizli krediye bağımlı hale gelmiş durumda. Bu da gerçek bölümün kendine yeten bir yapısından uzaklaştığını gösteriyor.
HER 14 BİREYDEN BİRİ EKONOMİK KABAHATLE İLİŞKİLENDİRİLİYOR
Raporda yer alan bir öbür çarpıcı data ise ekonomik hatalara ait. 2024 prestijiyle Türkiye’de her 14 bireyden biri ekonomik hatalarla ilişkilendirildi. Mal varlığına karşı hatalar kapsamında yürütülen ceza soruşturmalarının sayısı son yıllarda istikrarlı bir şekilde arttı.
Adalet Bakanlığı verilerine göre mal varlığına karşı kabahatlerden kuşkulu sayısı 2022’de 5,8 milyon iken, bu sayı 2024’te 6 milyonu aştı. Kabahat ve evrak sayılarındaki bu artış, ekonomik krizin toplumsal tesirlerini de gözler önüne serdi.
İCRA EVRAKLARI TEPEDE, SİSTEM YAVAŞLADI
İcra ve iflas dairelerindeki evrak sayısı 2015’te 26 milyon düzeyindeyken, 2023’te 38,3 milyonla tepe yaptı. 2024’te belge sayısı bir ölçü gerilese de, sistemdeki süreç mühleti dikkat alımlı biçimde uzadı.
2023’te bir icra evrakının ortalama süreç müddeti 582 gün iken, bu mühlet 2024’te 918 güne yükseldi. Bu da yüzde 57’lik bir artış manasına geliyor.
