Dünyanın bağırsaklarından gelen ısı, daima, sıfır karbonlu bir güç ve ısıtma kaynağı sağlayabilir. Lakin jeotermal güç şimdi global güç karışımında kıymetli bir rol oynamıyor. Artık bunu değiştirmemizin vakti gelmedi mi?
Uluslararası Güç Ajansı’nın Aralık 2024 tarihli raporuna nazaran jeotermal güç, okyanus gücünden sonra en az kullanılan ikinci pak güç kaynağıdır. Ajansa nazaran bu, dünya çapında elektrik ve ısıtma amaçlı toplam kurulu RES kapasitesinin sadece %0,5’ini temsil ediyor.
Jeotermal proje geliştiricileri, tabanı delerek, elektrik türbinlerine yahut jeotermal ısı pompalarına güç sağlamak için buhar üretmek için dünyanın iç kısmındaki ısıyı kullanıyor. Fosil yakıtlı kazanlara kusursuz, sıfır karbonlu bir alternatiftirler.
JEOTERMAL GÜÇ, GÜÇ DÜNYASININ UYUYAN DEVİDİR
Tipik olarak jeotermal güç, sıcak yer altı katmanlarına kadar derin sondaj yapılmasına dayanır. Bu cins sondajlar, İzlanda, Yeni Zelanda üzere yer altı ısısına kolaylıkla erişilebilen belli coğrafik bölgelerde çarçabuk yapılabilir. Fakat yeni kuşak jeotermal güç olarak bilinen ve Dünya’nın gücünün çok daha verimli kullanılmasına imkan tanıyan yeni teknikler de var.
Kâr hedefi gütmeyen Avrupa Jeotermal Enerji Konseyi politika başkanı Sanjiv Kumar, “Jeotermal güç, güç dünyasının uyuyan devidir” diyor. 2025 yılında bunu öngörüyor “jeotermal güce hakikat global bir hamle” başlatacak.
IEA, yeni teknolojilerin yardımıyla jeotermal gücün 2050 yılına kadar global elektrik talebindeki büyümenin yüzde 15’ini karşılayabileceğini iddia ediyor.
YENİ JENERASYONUN JEOTERMAL ENERJİSİ
Yeni jenerasyon jeotermal güç, yer altı su kaynaklarına muhtaçlık duymadan ısıya erişim sağlamak için birçoğu petrol ve gaz sanayisinde geliştirilen teknikleri kullanıyor. Yollar yatay sondajı ve hidrolik kırılma (fracking) olarak bilinen yeraltı kaya oluşumlarına yüksek basınç altında sıvı enjeksiyonunu içerir. Geliştiricilerin, kullanılmayan jeotermal kaynaklara erişmesine ve sıcaklıkların daha yüksek olduğu yerlerde daha derin sondaj yapmasına imkan tanır.
Kar gayesi gütmeyen Clean Air Task Force’un üstün sıcak kaya jeotermal güç programı yöneticisi Tera Rogers, jeotermal ve termal güç projeleriyle bağlı maliyetlerin yarısından fazlasının jeotermal kuyuların oluşturulmasıyla ilgili olduğunu söylüyor. Lakin üstün sıcak jeotermal kuyuların “kuyu başına elektrik üretimi açısından beş ila 10 kat daha verimli” olduğuna dikkat çekiyor.
180-200 derece Fahrenheit sıcaklıktaki ortalama bir kuyu yaklaşık beş megavat güç üretirken, 400 derecelik bir kaya kuyu başına 35-50 megavat üretebilir. Bu da 10 kat daha az kuyuya muhtaçlık duyulduğu manasına geliyor, diye açıklıyor.
IEA ayrıyeten yüksek sıcaklıkların, jeotermal gücün yiyecek ve içecek, dokuma, kağıt ve kimya üzere dallardaki endüstriyel süreçler için sıfır karbonlu bir alternatif sunduğu manasına geldiğine dikkat çekiyor.
TEŞVİKSİZ BECERİLER
Petrol ve gaz şirketleri bu tıp jeotermal kuyular yapmak için gereken uzmanlığın birçoklarına sahiptir. Ancak bugün fosil yakıtların sondajı ve çıkarılmasından jeotermal projelerden elde edeceklerinden daha fazla para kazanıyorlar. EGEC’den Kumar, bu çeşit gelişmeleri başlatmak için çok az “mali teşvike” sahip olduklarının ortaya çıktığını söylüyor.
Bu ortada, 2024’te yapılan bir araştırma. Bloomberg New Energy Finance, büyük petrol şirketlerinin yatırımlarını yenilenebilir kaynaklardan uzaklaştırdığını gösteriyor. 2023’te yenilenebilir güç ve elektrifikasyon yatırımları üst üste ikinci yılda düştü. Bunun yerine biyoyakıt ve karbon yakalama ve depolama üzere teknolojilere yatırım yapıyorlar ve bu da fosil yakıt çıkarmaya devam etme dürtülerini hafifletiyor.
YÜKSEK MALİYETLER
Yeni jeotermal projelerin yüksek maliyetleri ve uzun heyetim müddetleri, uzun müddettir jeotermal gücün büyümesine pürüz teşkil etmektedir. IEA, pazara bağlı olarak müsaade almanın on yıla, faaliyete geçmenin ise sekiz yıla kadar sürebileceğini söylüyor.
Ancak yeni kuşak teknikler projelerin finansal risk profilini değiştiriyor. Yeni kuşak jeotermal güç, su bulmaya dayanmıyor ve “kuruma ve delik riskini ” azaltıyor, lakin sıvının gerektiği üzere kayanın içinden akmaması üzere küçük bir risk var.
Jeotermal projelerin tıpkı vakitte fosil yakıtlar için hidrolik kırmayla bağlı yeraltı sularını kirletme ve zelzelelere neden olma üzere kimi riskleri de önlediğini ekliyor. Petrol ve gaz için kırma, yakıtı çıkarmak için basınç oluşturmak üzere kayaya sıvı enjekte etmeyi içerir, lakin jeotermal güç, suyun içeri ve dışarı aktığı bir sistem kullanır, bu da sistem basıncını ve zelzele riskini azaltır.
EGEC’den Kumar, hükümet tarafından finanse edilen finansal risk düzeneklerinin tıpkı vakitte yatırımcılar için riski yönetmeye ve bölümdeki yatırımı artırmaya yardımcı olabileceğini söylüyor. Bu türlü bir plan 1980 yılları ortasında Fransa’nın başşehri Paris etrafındaki bölge için uygulamaya konuldu. ve 2015’te, arama sondajının başarısız olması ve bir güç alanı geliştirmenin ve kar elde etmenin imkansız olduğu ortaya çıkarsa geliştiriciler finansman talep edebilir.
Jeotermal projeler hem ısı hem de elektrik üretmenin yanı sıra diğer gelir kaynakları da yaratarak mali cazipliğini artırabilir.
YENİ BİR DÜZENLEYİCİ ÇERÇEVE ARAYIŞI
IEA, artan ilgiye karşın jeotermal güce yönelik siyasi dayanağın “geciktiğini” söylüyor. 100’den fazla ülkede Güneş PV’si yahut kara rüzgarı için siyasetler mevcutken, 30’dan az ülkenin jeotermal için emsal siyasetleri var.
CATF’ın Avrupa ofisinde hükümet işleri müdürü Maja Pozvec, AB’nin bilhassa Yeşil Mutabakat iklim planında jeotermal güce “kapsamlı destek” göstermediğini, lakin bloğun dayanağı artırdığını söylüyor. AB, jeotermal bir stratejiyi teşvik etmeye kararlıdır ve Avrupa Güç ve Konut Komiseri Dan Jorgensen, Kasım 2024’te Avrupa Parlamentosu’ndaki duruşmasında stratejiyi vurguladı.
